Czasy międzywojnia charakteryzowały się w Warszawie m.in. rozwojem nauk matematycznych. Miasto to uznawane było wówczas za jedną ze światowych stolic logiki matematycznej. O sukcesach Warszawskiej Szkoły Matematycznej będzie można usłyszeć podczas sesji popularnonaukowej organizowanej przez Wydział Matematyki, Informatyki i Mechaniki UW i stołeczny oddział Polskiego Towarzystwa Matematycznego.
W latach 1918-1939 na ziemiach polskich działało silne środowisko uczonych zajmujących się naukami matematycznymi. Skupiali się oni w trzech głównych ośrodkach: lwowskim, krakowskim i warszawskim. Początki tego ostatniego związane są ze wznowieniem działalności Uniwersytetu Warszawskiego oraz Politechniki Warszawskiej, która nastąpiła w 1915 roku.
Uczeni Warszawskiej Szkoły Matematycznej prowadzili badania m.in. nad logiką matematyczną, teorią mnogości, topologią i teorią funkcji rzeczywistych. Do czołowych przedstawicieli tej grupy zalicza się Zygmunta Janiszewskiego, Stefana Mazurkiewicza i Wacława Sierpińskiego. To oni w 1920 roku założyli pismo naukowe „Fundamenta Mathematicae”.
Osiągnięcia WSM zostaną przypomniane w trakcie sesji popularnonaukowej na UW. Wydarzenie zatytułowane „100-lecie Warszawskiej Szkoły Matematycznej” odbędzie się 21 listopada w godz. 15.00-19.00 w auli dawnej Biblioteki Uniwersyteckiej. Program sesji przewiduje następujące wystąpienia:
- Jan Hertrich-Woleński (UJ), „Matematyka, filozofia i Warszawska Szkoła Logiczna”,
- Stefan Jackowski (UW), „Warszawska Szkoła Matematyczna 1918-1939”,
- Stanisław Kwapień (UW), „100 lat analizy matematycznej na UW”,
- Mikołaj Bojańczyk (UW), „Arytmetyka Tarskiego”.
Gdyby w 1905 (a nawet w 1914 r.) zapytano, jakie kraje będą przodować w logice matematycznej (logistyce, jak wówczas mówiono) w następujących latach odpowiedzi pewnie wskazałyby na Niemcy (bo Frege, Hilbert), Wielką Brytanię (bo Russell), Włochy (bo Peano), zapewne by zauważono, że nie Francja, z uwagi na dość negatywny stosunek matematyków francuskich do logiki (ale ktoś mógłby zaoponować wskazując na Couturata). Natomiast nikt nie powiedziałby, że logika rozwinie się na ziemiach polskich, w szczególności w Warszawie. 30 (15 lat) później Heinrich Scholz napisał, że Warszawa stała się jedną ze światowych stolic logiki matematycznej. Fakt, że jeszcze w 1914 r. nie było państwa polskiego, ale niezwykła kariera logiki w Polsce międzywojennej nie może być tłumaczona tylko czynnikami politycznymi. Dyskusja o potrzebach nauki polskiej, zainicjowana przez Kasę im. Mianowskiego w czasie I Wojny Światowej, dobrze dokumentuje świadomość polskiego środowiska naukowego w sprawie budowy życia naukowego na wypadek odzyskania niepodległości, ale gdybania, co byłoby, gdyby nie powstało niepodległe państwo polskie, a państwa zaborcze przyznałyby Polakom szeroką autonomię, są bezprzedmiotowe. Trzeba zajmować się tym, co było i jak (…).
Fragment abstraktu wykładu „Matematyka, filozofia i Warszawska Szkoła Logiczna” (prof. Jan Hertrich-Woleński)
Gdy Polska odzyskiwała niepodległość po rozbiorach, trzej młodzi matematycy, którzy znaleźli się w Warszawie: Zygmunt Janiszewski, Stefan Mazurkiewicz i Wacław Sierpiński, stworzyli wizjonerską koncepcję, jak w krótkim czasie dołączyć do światowej czołówki badań matematycznych. Ich plan polegał na podjęciu rodzącej się wówczas tematyki z zakresu logiki matematycznej, teorii mnogości i topologii, a także prekursorskim pomyśle stworzenia pierwszego w świecie specjalistycznego czasopisma matematycznego „Fundamenta mathematicae”, publikującego prace z tych dziedzin. W krótkim czasie zdołali przyciągnąć do nowej tematyki wielu utalentowanych studentów, a do czasopisma także poważnych zagranicznych autorów. Seminarium Matematyczne przy ul. Oczki 3, z bogatą biblioteką, stało się mekką polskich matematyków. W latach 1918-39 doktorat z matematyki na UW otrzymało ok. 40 osób, z których co najmniej 1/3 to uczeni, których osiągnięcia do dziś znane są w całym matematycznym świecie. Matematyka warszawska wiele zawdzięczała bliskim kontaktom z ośrodkiem we Lwowie, którego naukowym przywódcą był charyzmatyczny Stefan Banach. W wykładzie prześledzimy drogę, która w latach 1918-39 doprowadziła warszawską matematykę z niebytu do światowego poziomu, oraz opowiemy o tym, jak pogarszająca się w latach 1930. atmosfera w Europie, a następnie II wojna światowa, zniszczyły warszawską szkołę, której odbudowę po wojnie podjęli ci nieliczni, którzy przeżyli i pozostali w kraju.
Abstrakt wykładu „Warszawska Szkoła Matematyczna 1918-1939” (prof. Stefan Jackowski)
Pod koniec lat dwudziestych Alfred Tarski pokazał algorytm, który rozstrzyga elementarną teorię ciała liczb rzeczywistych. Algorytm ten dostaje na wejściu zdanie takie jak np. „każdy wielomian trzeciego stopnia ma co najwyżej trzy pierwiastki” i w skończonym czasie odpowiada, czy zdanie to jest prawdziwe. W swoim wystąpieniu opowiem jak ten algorytm działa i jakie jest jego znaczenie w informatyce teoretycznej.
Abstrakt wykładu „Arytmetyka Tarskiego” (prof. Mikołaj Bojańczyk)
Więcej informacji na temat sesji „100-lecie Warszawskiej Szkoły Matematycznej” oraz innych wydarzeń związanych z obchodami odzyskania niepodległości na UW znajduje się na stronach internetowych: www.mimuw.edu.pl i www.uw.edu.pl.