1 sierpnia społeczność akademicka upamiętniła wybuch Powstania Warszawskiego. O godzinie 12.00 na terenie kampusu przy Krakowskim Przedmieściu, pod tablicą pamiątkową Grupy Bojowej „Krybar”, odbyła się uroczystość połączona ze złożeniem kwiatów.
W dniu wybuchu powstania, 1 sierpnia 1944 roku, VIII Zgrupowanie I Rejonu I Obwodu AK Warszawa-Śródmieście podjęło próbę odbicia Uniwersytetu Warszawskiego z rąk okupacyjnych wojsk niemieckich. Już wtedy tę jednostkę nazywano „Krybarem”. 5 sierpnia zgrupowanie zostało połączone z dwiema innymi jednostkami, tworząc Grupę Bojową „Krybar”. Kolejne próby przejęcia terenu uniwersytetu zostały przeprowadzone 23 sierpnia i 2 września. W 2014 roku Senat UW wyróżnił Grupę Bojową „Krybar” Medalem UW.
– Walki w czasie Powstania Warszawskiego odbywały się w różnych miejscach na terenie całego kampusu. W bramie były dwa bunkry, które powstańcom udało się wysadzić i zniszczyć. Brama musiała być przełamywana przez dwa pojazdy pancerne. Akcja toczyła się wzdłuż tej alei, przy której teraz jesteśmy, ludzie ginęli po obu jej stronach – wspominał prof. Jerzy Gaździcki, ps. „Gołąb”.
„Machnicki”, „Wiesiek” i „Gołąb”
Co roku 1 sierpnia w uniwersyteckich obchodach uczestniczyli członkowie Grupy Bojowej „Krybar”. W ostatnich latach o historii powstańczej przypominali Wiesław Gniazdowski, ps. „Wiesiek”, który odszedł 11 grudnia 2019 roku, a także prof. Janusz Paszyński, ps. „Machnicki”, zmarły 6 marca 2020 roku. W tym roku powstańców reprezentował prof. Jerzy Gaździcki, ps. „Gołąb”.
– W imieniu Grupy Bojowej „Krybar” chciałem wyrazić radość, że mogliśmy się spotkać jeszcze z Państwem. Jestem wdzięczny, że kolejny rok możemy obchodzić razem tę rocznicę. Jest z nami Hanna Odorkiewicz, której stryj był naszym przywódcą, a także Teresa Gniazdowska, wdowa po naszym długoletnim przewodniczącym Wiesławie Gniazdowskim – mówił prof. Jerzy Gaździcki, ps. „Gołąb”.
Zarówno prof. Alojzy Z. Nowak, rektor UW, jak i prof. Piotr Węgleński, były rektor uczelni, w swoich przemówieniach zwrócili się do Powstańców: – Dziękuję w imieniu społeczności Uniwersytetu Warszawskiego, że zdecydowaliście się walczyć o wolność, tożsamość i szacunek dla człowieka. Uniwersytet Warszawski i cała Polska zawsze będą o tym pamiętać. Zostawiliście swoją młodość i wyszliście na barykady. Walczyliście za nas i dla nas, żeby pomóc Polsce, Warszawie i Uniwersytetowi. To dla mnie wielki honor powiedzieć po 77 latach – dziękuję – podkreślił prof. Alojzy Z. Nowak.
– Chciałbym pochylić głowę przed Powstańcami, których udział w naszej historii jest niesłychanie ważny. Od ponad 20 lat spotykamy się 1 sierpnia na Uniwersytecie, żeby przypominać co dla nas zrobili – zaznaczał prof. Piotr Węgleński.
„Krybar. Uniwersytet w cieniu powstańczych walk”
O powstańczych działaniach na terenie UW można przeczytać w książce „Krybar. Uniwersytet w cieniu powstańczych walk”, autorstwa dr. Roberta Gawkowskiego z Archiwum UW.
„Jerzy Gaździcki mieszkał przy ul. Tamka 13a. Jego ojciec Jan Gaździcki ps. „Kazik” w czasie powstania był porucznikiem i dowódcą plutonu WSOP w II kompanii. Ku radości ojca, który w podobnie młodocianym wieku walczył o Polskę w Legionach Piłsudskiego, Jerzy stał się żołnierzem AK, składając przysięgę i przyjmując pseudonim „Gołąb”. Pełnił obowiązki łącznika. Po upadku Powiśla poszedł do niewoli wraz z cywilami. Udało mu się uciec z obozu w Pruszkowie”.
Kampus w trakcie powstania
„Otoczony zasiekami kampus uczelni zamienił się we wrogą twierdzę, która miała trzymać w karbach położoną poniżej dzielnicę. Punkt widokowy za Pałacem Kazimierzowskim w czasie okupacji stał się przekleństwem dla mieszkańców Powiśla. Snajperzy mogli stamtąd bezkarnie mierzyć do każdego, w polu śmiertelnego rażenia mając ulice: Browarną, Lipową, Radną, Leszczyńską i kilka innych. Dlatego też zdobycie terenu UW musiało być celem powstańców. Powiślańskie oddziały powstańcze podjęły się tego zadania, lecz mimo poświęcenia i wysiłku nie zdołały przepędzić Niemców z zabudowań warszawskiej Alma Mater”.
Fragment wstępu do książki „Krybar. Uniwersytet w cieniu powstańczych walk”, R. Gawkowski.
Film o „Krybarze”
Na 70. rocznicę wybuchu powstania o „Krybarze” powstał film dokumentalny.
„Grupa” – Uniwersytet w Powstaniu Warszawskim, wersja rozszerzona – YouTube
