– Wielką zaletą fantastyki jest to, że wszyscy podchodzimy do niej z tego samego poziomu: nikt nic nie wie i dlatego jesteśmy równi w odkrywaniu jej zagadek – mówi dr hab. Przemysław Kordos, prodziekan ds. studenckich Wydziału „Artes Liberales” UW, w pierwszym odcinku trzeciej edycji cyklu czytelniczego Czytaj z UW. 

Dr hab. Przemysław Kordos jest pracownikiem badawczo-dydaktycznym na Wydziale „Artes Liberales” Uniwersytetu Warszawskiego. Ukończył Kolegium Międzydziedzinowych Indywidualnych Studiów Humanistycznych i Społecznych UW. Jest też absolwentem Podyplomowych Studiów Helleńskich UW. Pracę doktorską pt. „Grecja i Grecy w relacjach polskich podróżników XX wieku” obronił w 2007 roku na Wydziale Polonistyki UW, a w 2019 roku uzyskał stopień doktora habilitowanego za rozprawę pt. „Poza greckością. Studia nad współczesną prozą nowogrecką”. Od 2016 roku pełni funkcję prodziekana ds. studenckich (kierownika jednostki dydaktycznej).

Jego zainteresowania badawcze obejmują współczesną Grecję oraz Cypr, a w szczególności narodowo-kulturowe kwestie tożsamości, folklor, prozę XX i XXI wieku oraz fantastykę w literaturze polskiej i nie tylko.

Historia alternatywna

– Książka Inne pieśni opowiada o świecie zbudowanym z pięciu żywiołów, w którym rządzi forma. W świecie tym Aleksander Macedoński umarł jako starszy człowiek, a filozofia grecka działa – Arystoteles i Empedokles mieli rację – tak o książce Jacka Dukaja mówi dr hab. Przemysław Kordos.

Akcja powieści dzieje się pod koniec XII wieku PUR, tj. po upadku Rzymu. W tej równoległej rzeczywistości ziemia jest centrum wszechświata rządzonym przez pięć żywiołów – ge (ziemia), hydor (woda), aer (powietrze), pyr (ogień) oraz aether (eter). Kontynent zaś jest podzielony na państwa, którymi rządzą Kratistosi.

W książce postaci o silniejszej formie dominują nad tymi o formie słabszej. Najsilniejszą posiadają właśnie Kratistosi i w ich anthosie (aurze) ludzie przejmują ich sposób myślenia i upodabniają się do nich fizycznie.

Hieronim Berbelek sam był jednym z takich „półbogów”, dowódcą wojskowym, strategosem. Stracił swoją formę podczas bitwy z Czarnoksiężnikiem z Moskwy w Kolenicy. W powieści przedstawiona jest pełna przygód wędrówka głównego bohatera, której celem jest odzyskanie utraconej formy.

– Wiele osób twierdzi, że ta powieść Dukaja jest najbardziej sensacyjną ze wszystkich jego książek – wyjaśnia dr hab. Przemysław Kordos i dodaje: – Fabuła skacze od miejsca do miejsca – i są to bardzo egzotyczne obszary, w których osadza akcję pisarz, np. safari po Afryce albo podróż na Księżyc.

Pytania bez odpowiedzi

Książka Dukaja to perfekcyjna łamigłówka. Konstrukcja powieści jest pomyślana tak, że rozwiązania zagadek dotyczących otaczającej bohaterów rzeczywistości czytelnik otrzymuje stopniowo, a czasem sam musi sobie dopowiedzieć rozwiązanie.

– Ta książka ma wiele zagadek, które trzeba sobie samodzielnie rozwiązać, np. ta najbardziej oczywista: skąd się bierze tytuł Inne pieśni? Jedna z odpowiedzi jest następująca: książka podzielona jest na dwadzieścia cztery księgi, a każda z nich nazwana jedną z liter greckiego alfabetu, dokładnie tak samo, jak w edycjach Iliady czy Odysei Homera – wyjaśnia dr hab. Przemysław Kordos.

Inną zagadką jest sam finał, a odpowiedzi na nią każdy z czytelników udziela sobie niezależnie.

Słowotwórcze zabawy

– Jak na rasową powieść fantastyczną przystało, fabuła jest tylko częścią większej układanki. Bardzo ważny jest też świat przedstawiony, wprowadzany m.in. za pomocą licznych neologizmów, które Dukaj tłumaczy albo nie – wyjaśnia dr hab. Kordos i dodaje: – Jest to dla mnie szczególnie ważne, ponieważ pojęcia te pochodzą z języka greckiego.

Autor bawi się słowem, co z jednej strony oczarowuje i zachwyca czytelnika, a z drugiej zaskakuje i powoduje osłupienie, bo nie wszystkie znaczenia nowo stworzonych słów udaje się zrozumieć i rozszyfrować. Jacek Dukaj opisuje świat przy pomocy wielu neogrecyzmów stworzonych na potrzeby książki, gdzie podstawowa wiedza z zakresu greki jest przydatna do zrozumienia znaczenia nowych słów, np. esthlos, morfa, skoliodoi, keraunet, hyppyres (czyli ryter pyru), keros i wiele innych.

W stworzonej przez Jacka Dukaja powieści pełno jest nieprzewidywalnych zdarzeń i niejednoznacznych postaci, a nade wszystko elementów nieznanego świata. Autor, łącząc zwyczajne z niezwykłym, opisuje rzeczywistość, który trudno jest pojąć umysłem, myślą z naszego świata.

Inne pieśni Jacka Dukaja, jak i inne książki fantastyczne, można znaleźć w wolnym dostępie na półkach Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie w dziale „Pisarze polscy”.