– Tiwanaku było stolicą organizmu państwowego, który w okresie od ok. 500 do 1000 r. n.e. objęło swoimi wpływami znaczną część dzisiejszej Boliwii i południowego Peru – mówi prof. Mariusz Ziółkowski z Centrum Badań Andyjskich UW. Zespół paleogenetyków z Centrum Nowych Technologii UW we współpracy z archeologami z Centrum Badań Andyjskich UW przeprowadził analizę DNA szczątków ludności tej preinkaskiej cywilizacji. Wyniki badań naukowcy opublikowali w czasopiśmie „Science Advances”.

Tiwanaku (inaczej Tiahuanaco) to nazwa monumentalnego stanowiska archeologicznego położonego na wysokości ok. 3850 m. n.p.m. w pobliżu jeziora Titicaca na terenie Boliwii.

– Tiwanaku było stolicą organizmu państwowego, który w okresie od ok. 500 do 1000 r. n.e. objęło swoimi wpływami znaczną część dzisiejszej Boliwii i południowego Peru. Do tradycji tego państwa odwoływali się kilkaset lat później Inkowie, którzy uważali się za jego spadkobierców – mówi prof. Mariusz Ziółkowski.

Analizę DNA szczątków ludzkich pochodzących z tego ze stanowiska przeprowadzono w Laboratorium Paleogenetyki i Genetyki Konserwatorskiej Centrum Nowych Technologii Uniwersytetu Warszawskiego. Badaniami finansowanymi przez Narodowe Centrum Nauki, kierowali dr Danijela Popović, dr Martyna Molak i dr Mateusz Baca z CeNT UW. Ich celem było odtworzenie struktury demograficznej i stopnia zróżnicowania ludności Tiwanaku.

Przeanalizowano szczątki blisko 100 dawnych osadników. Materiał do badań pochodził przede wszystkim z wcześniejszych prac wykopaliskowych prowadzonych w Boliwii i Peru przez miejscowe i zagraniczne misje archeologiczne w tym przez zespół prof. Mariusza Ziółkowskiego z Centrum Badań Andyjskich UW. Bardzo cennym obiektem były szczątki ludzkie zbadane przez ekspedycję amerykańskiego badacza, dr Alexeia Vranicha, które udostępniono polskiej ekspedycji. Duże wsparcie dla projektu zapewniła również strona boliwijska, przede wszystkim Centro de Investigaciones Arqueológicas, Antropológicas y Administración de Tiwanaku (CIAAAT), które udostępniło swoje zbiory polskiemu zespołowi.

Wpływy z odległych regionów

– Kopalny DNA, czyli DNA zachowany w szczątkach ludzkich, po śmierci organizmu jest narażony na działanie środowiska, w którym przebywają szczątki, co powoduje jego degradację i fragmentację. Jednak stosując najnowocześniejsze techniki sekwencjonowania wysokoprzepustowego otrzymaliśmy sekwencje genomów 17 osobników datowanych radiowęglowo na okres pomiędzy IV a XV wiekiem naszej ery, podwajając tym samym ilość danych genomowych dostępnych dla przedkolumbijskich populacji z terenu Boliwii – mówi dr Danijela Popović.

Badacze z CeNT UW porównali otrzymane wyniki z genomami współczesnych i przedkolumbijskich populacji południowoamerykańskich. Kompleksowa analiza danych pozwoliła zrekonstruować strukturę genetyczną populacji zamieszkujących region jeziora Titicaca i określić pochodzenie analizowanych osobników.

– Nasze wyniki wskazują, że w okresie znaczących zmian kulturowych i politycznych nie dochodziło do większych zmian w strukturze ludności, która zamieszkiwała ten obszar, widzimy kontynuację genetyczną populacji. Z drugiej strony, ceremonialne stanowisko Tiwanaku było bardzo różnorodne – wyjaśnia dr Martyna Molak.

Na stanowisku badacze stwierdzili zarówno obecność lokalnej ludności z rejonu jeziora Titicaca, jak i przybyszów z południowego Peru, a nawet jednego osobnika pochodzącego z dalekiej Amazonii.

– Jest to istotna informacja, ponieważ do tej pory nie było wiadomo czy znajdowane na stanowisku artefakty wiązane z rejonem amazońskim, takie jak np. naszyjnik z zębów jaguara, wskazują jedynie na wymianę handlową czy też na obecność ludności z obszaru Amazonii – podkreśla dr Mateusz Baca.

W oparciu o dane genetyczne, archeologiczne i datowanie radiowęglowe wykonane w laboratoriach w Poznaniu i Waikato (w Nowej Zelandii), stwierdzono również, że większość szczątków ludzkich złożonych w ofierze na terenie Akapany, głównej platformy ceremonialnej stanowiska Tiwanaku, pochodzi z połowy X w. i nie posiada w genomie śladów pochodzących spoza rejonu jeziora Titicaca. Naukowcy przypuszczają, że może to być związane ze zmianami społeczno-politycznej organizacji centrum ceremonialnego Tiwanaku i jego zmniejszającymi się w tym okresie wpływami.