„Cóż, należymy do narodu, którego losem jest strzelać do wroga z brylantów” – powiedział historyk literatury Stanisław Pigoń, gdy dowiedział się o wstąpieniu Krzysztofa Kamila Baczyńskiego do oddziału dywersyjnego. 4 sierpnia 1944 roku, około godz. 16, w Pałacu Blanka przy pl. Teatralnym w Warszawie zginął poeta i żołnierz – wspominamy jego wojenne losy i związek z Uniwersytetem Warszawskim.

Był przedstawicielem pokolenia Kolumbów – wybitnych pisarzy i artystów, których młodzieńcze lata splątały wojenne losy. Krzysztof Kamil Baczyński przez wielu historyków literatury uważany jest za jednego z największych polskich poetów, porównywany do Juliusza Słowackiego. Student polonistyki, który uczestniczył w tajnych kompletach UW, a jednocześnie żołnierz Armii Krajowej, gotowy poświęcić swoje życie w obronie Ojczyzny.

Jasny światopogląd

Już w młodości Krzysztof Kamil Baczyński wyróżniał się talentem literackim i plastycznym. Był uczniem  warszawskiego liceum im. Stefana Batorego. W jednej klasie uczył się z przyszłymi bohaterami Szarych Szeregów – Tadeuszem Zawadzkim ps. „Zośka”, Janem Bytnarem ps. „Rudy” oraz Maciejem Aleksym Dawidowskim ps. „Alek”. Należał też do tajnego, radykalnego ugrupowania socjalistycznego „Spartakus” oraz do 23 Warszawskiej Drużyny Harcerskiej, tzw. „Pomarańczarni”, jednej z najstarszych drużyn harcerskich, która działa do dziś.

Wyraźny wpływ na światopogląd Baczyńskiego mieli jego rodzice. Od najmłodszych lat wpajali młodemu Krzysztofowi miłość do ojczyzny i uczyli go patriotyzmu. Ojciec Stanisław Baczyński był znanym krytykiem literackim, żołnierzem Legionów Polskich, kapitanem piechoty Wojska Polskiego, a także oficerem wywiadu. Matka Stefania Baczyńska (z domu Zieleńczyk) była nauczycielką, autorką podręczników oświatowo-pedagogicznych. Wykładała w Seminarium Nauczycielskim Katolickiego Związku Polek w Warszawie. Pochodziła z zasymilowanej rodziny warszawskich Żydów.

Na początku okupacji Baczyński związał się z socjalistyczną grupą „Płomienie”, publikował też w miesięczniku literacko-społecznym „Droga”, tworzonym przez młodzież akademicką. Jednak lewicowe poglądy młodego poety znacznie osłabły po wkroczeniu Sowietów do Polski. W czasie wojny Krzysztof Kamil Baczyński zaczął wydawać konspiracyjne tomiki wierszy, posługując się m.in. pseudonimem Jan Bugaj. Współpracował też z referatem literackim Podwydziału Propagandy Mobilizacyjnej „Rój” Biura Informacji i Propagandy AK. Jego twórczość była wyrazem emocji, jakie towarzyszyły pokoleniu Kolumbów.

Miłość i tajna polonistyka

1 grudnia 1941 r. podczas wieczorku poetyckiego, Krzysztof Kamil Baczyński poznał studentkę polonistyki Barbarę Drapczyńską. Po czterech dniach znajomości Baczyński postanowił poprosić Basię o rękę. 3 czerwca 1942 r. narzeczeni wzięli ślub w kościele na Powiślu. Świadkiem pana młodego był publicysta Jerzy Andrzejewski. W uroczystości wziął udział m.in. Jarosław Iwaszkiewicz, który obdarował młodą parę okazałym bukietem bzów.

Jesienią 1942 r. Krzysztof Kamil Baczyński zaczął studiować polonistykę, uczestniczył w tajnych kompletach UW. Studia przerwał w połowie 1943 r. i wstąpił do Szarych Szeregów. Dostał przydział do II plutonu „Alek” II kompanii „Rudy” batalionu „Zośka”. Został sekcyjnym i dowodził pięcioma żołnierzami. Podczas okupacji Baczyński ukończył podziemną Szkołę Podchorążych Rezerwy „Agricola”, uczestniczył w kilku akcjach sabotażowych, m.in. w wysadzeniu pociągu niemieckiego.

Mimo wątłego zdrowia i braku predyspozycji fizycznych rwał się do czynnego udziału w akcjach zbrojnych, choć dowódcy niechętnie ryzykowali jego życie. Już wtedy Baczyński uchodził za znanego i cenionego poetę. Miesiąc przed wybuchem Powstania Warszawskiego dowódca złożył Baczyńskiemu propozycję objęcia stanowiska szefa prasowego kompanii. Urażony poeta nie przyjął tej oferty i przeniósł się do batalionu „Parasol”.

Wybuch Powstania Warszawskiego zaskoczył Baczyńskiego w okolicy pl. Teatralnego, został wysłany tam po odbiór butów dla oddziału. Nie mogąc przedostać się na miejsce koncentracji swojego plutonu, przyłączył się do oddziału złożonego z ochotników, którymi dowodził ppor. „Leszek” (Lesław Kossowski).

Poeta zginął 4 sierpnia około godziny 16, w Pałacu Blanka przy pl. Teatralnym w Warszawie. Trafił go niemiecki snajper strzelający z gmachu Teatru Wielkiego. Niecały miesiąc później, 1 września zmarła Barbara Baczyńska, którą odłamek szkła ranił w skroń. Dziś oboje spoczywają w jednym grobie na warszawskich Powązkach.