Skąd się bierze samotność? Dlaczego tworzymy kulturę ludzi samotnych? Czy samotność ma pozytywną stronę? O tym, jak ważne jest rozróżnienie stanu osamotnienia od zdolności do bycia samemu, przyczynach samotności oraz sposobach radzenia sobie z tym stanem mówi prof. Katarzyna Schier z Wydziału Psychologii UW.
– Trzeba rozrgraniczyć samotność od zdolności do bycia samemu, o której pisał Donald Winnicott, brytyjski psychoanalityk i pediatra. Ludzie mogą odczuwać stan niebycia w kontakcie z innymi, który wcale nie musi oznaczać doświadczania samotności, tylko umiejętność bycia samemu. Samotność może być dla człowieka czasem twórczym. Przecież pisze się, tworzy, czy maluje zwykle w samotności, a nie w grupie ludzi – mówi prof. dr hab Katarzyna Schier, psychoterapeutka.
Samotność czasem powoduje, że człowiek doświadcza cierpienia. Jeśli ono utrzymuje się przez dłuższy czas, może również oznaczać np. stan depresyjny. Wtedy najlepiej poszukać wsparcia, np. w Centrum Pomocy Psychologicznej UW. Terapeuci z CPP prowadzą bezpłatne konsultacje dla studentów, doktorantów i pracowników UW.
Uwarunkowania rodzinne
Jakie są przyczyny samotności? – Samotność bierze się z różnych powodów, jednym z nich są uwarunkowania rodzinne. Zespół prof. Jochena Hardta z uniwersytetu w Moguncji wykonał badania na grupie ponad 1000 Polaków i Niemców, dotyczące zaniedbania, w tym emocjonalnego. Wykazano, że zaniedbanie w dzieciństwie łączy się z fobią społeczną w dorosłości, unikaniem kontaktu z innymi, czyli inaczej mówiąc, z poczuciem samotności – wyjaśnia prof. Schier.
Bywa też, że w rodzinie następuje odwrócenie ról. To dziecko musi opiekować się dorosłymi. Może oznaczać to np. opiekę nad alkoholikiem, bliskim w depresji, rodzicem po rozwodzie, a w rodzinach imigranckich, przejęcie na siebie roli tłumacza. – Osoby, które musiały w dzieciństwie opiekować się swoim rodzicami ponad możliwości fizyczne czy psychiczne, również doświadczyły zaniedbania. Ceną, jaką muszą za to płacić w dorosłości może być właśnie samotność. Jeśli nie przepracują tych doświadczeń, mogą obarczać swoimi problemami kolejne pokolenia – mówi prof. Katarzyna Schier.
Kultura ludzi samotnych, czyli nie chcę, ale muszę
Samotność bardzo silnie wiąże się też z aspektem kulturowym. – Żyjemy w czasach, które samotność promują. Paradoksalnie, żeby nadążyć, często izolujemy się od grupy – wyjaśnia psychoterapeutka.
– Bardzo wielu młodych ludzi nie może przestać być online, mimo że chcieliby, żeby tak było – dodaje.
Potwierdzają to badania dr. Macieja Dębskiego z Uniwersytetu Gdańskiego, dotyczące zjawiska fonoholizmu wśród polskiej młodzieży (pdf). Uczestniczyło w nich ponad 19 tys. uczniów w wieku od 13 do 19 lat. Na zdanie „mam dosyć bycia non stop online w kontakcie z innymi ludźmi” odpowiedziało twierdząco prawie 70% badanych, a ponad 60% przyznało, że „często korzysta z telefonu, gdy się nudzi”. – Oznacza to, że regulacja emocji często nie jest u nich możliwa w relacji z drugą osobą. Szukają regulacji zewnętrznej, właśnie w postaci techniki – wyjaśnia prof. Katarzyna Schier.
Jak radzić sobie z samotnością?
Jeśli z własnych relacji rodzinnych, czy rówieśniczych, nie wyniosło się pozytywnych doświadczeń, do których można sięgnąć w dorosłym życiu (psychologowie nazywają je „wystarczająco dobrymi obiektami wewnętrznymi”), to można się ich nauczyć np. w grupie wsparcia.
Zaufania do świata i ludzi można też uczyć się poprzez kontakt z naturą. – Naukowcy mówią, że las ma 200 substancji, które pozytywnie wpływają na nastrój człowieka. Morze, które jest zawsze, nigdy nas nie porzuci, nigdy nas nie zdradzi, na wiele osób działa kojąco. W związku z tym moja rada: bądźmy w naturze – mówi prof. Schier.
W grudniu o samotności
„Refleksje nad samotnością” – 18 grudnia o intrapsychicznych, interpersonalnych i kulturowych źródłach samotności prof. Katarzyna Schier porozmawia z dr. Szymonem Chrząstowskim, kierownikiem Centrum Pomocy Psychologicznej UW. Spotkanie odbędzie się w siedzibie CPP UW (ul. Pasteura 7, sala 106). Początek o godz. 18.30.