Jak powstało i rozwijało się miasto Tungul położone na terenie dzisiejszego Sudanu? Jakie czynniki pozwoliły mu przetrwać tak długo, pomimo trudnych warunków środowiskowych i dynamicznych zmian politycznych? To tylko wybrane z pytań, na które zamierza odpowiedzieć dr hab. Artur Obłuski z CAŚ UW w projekcie „Afropolis Tungul: Urban biography of a cosmopolitan African capital”. Na jego realizację otrzymał Consolidator Grant przyznany przez Europejską Radę ds. Badań Naukowych (ERC).
Dr hab. Artur Obłuski, dyrektor Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej Uniwersytetu Warszawskiego (CAŚ UW) przez pięć lat wraz z zespołem będzie realizować projekt „Afropolis Tungul: Urban biography of a cosmopolitan African capital” („Afropolis Tungul: Miejska biografia kosmopolitycznej afrykańskiej stolicy”). W wyniku projektu powstanie „biografia miejska” Tungul (Starej Dongoli), metropolii nubijskiej istniejącej przez ponad półtora tysiąca lat, położonej na terenie dzisiejszego Sudanu. Prace badawcze skoncentrowane będą na czasach, gdy miasto było stolicą chrześcijańskiego królestwa Makurii (IV–XV wiek).
Przedsięwzięcie zostało wyróżnione przez Europejską Radę ds. Badań Naukowych (European Research Council, ERC), która przyznała na jego realizację prestiżowy Consolidator Grant w wysokości blisko 2 mln euro.
– Skrócona nazwa projektu kryje w sobie jego sedno. Afropolis oznacza miasto, które powstało na styku dwóch wielkich kultur – antycznego Śródziemnomorza i Afryki. Zamieszkujący miasto ludzie niezwykle efektywnie wykorzystywali swoje położenie geograficzne, umiejętnie czerpiąc z obydwu zasobów tworząc unikalny na skalę światową i jedyny w swoim rodzaju organizm społeczny, polityczny i kulturowy. Tungul jest rodzimą nazwą trwającej przez piętnaście wieków aglomeracji. Jedną z naszych intencji jest walka z mitem Afryki jako kontynentu bez historii i bez cywilizacji. Tungul i królestwo Makurii powstały pięćset lat przed powstaniem Polski – wyjaśnia dr hab. Artur Obłuski.
Biografia Tungul dotyczyć będzie trzech powiązanych i wzajemnie od siebie zależnych tematów badawczych: krajobrazu miejskiego stolicy, jego ukształtowania i planowania; mieszkańców miasta oraz klimatu i środowiska. Projekt jest multidyscyplinarną próbą zbadania uwarunkowań trwałości osadnictwa w dolinie Nilu: dlaczego miasto Tungul powstało właśnie w tym miejscu oraz jakie czynniki pozwoliły mu przetrwać tak długo, pomimo trudnych warunków środowiskowych i dynamicznych zmian politycznych.
Funkcjonowanie Tungul ukazane zostanie w projekcie z różnych perspektyw: urbanistycznej, środowiskowej i demograficznej. – Chcę wyjść w interpretacjach wyników badań poza tradycyjne narracje osadzone w ekologicznym lub politycznym determinizmie – zaznacza kierownik projektu i dodaje: – Poświęcając równą uwagę czynnikom klimatycznym, środowiskowym, społeczno-ekonomicznym i politycznym, mam nadzieję przedstawić analizy, które zaoferują nowe perspektywy dla szerszych studiów archeologicznych i teoretycznych nad urbanistyką i złożonymi społeczeństwami.
Dzięki realizacji projektu możliwe będzie zrozumienie mechanizmów rządzących zmianami w osadnictwie miejskim nad Nilem. Biografia będzie oparta na analizach układu urbanistycznego i zagospodarowania przestrzennego Tungul, wznoszonych tam budowli i kultury materialnej oraz na badaniach z zakresu bioarcheologii, mikromorfologii i geochemii.
Wyniki badań znacząco przyczynią się do poszerzenia stanu wiedzy na temat Nubii i stworzą nowe perspektywy dla archeologicznych i teoretycznych studiów poświęconych urbanistyce i złożonym społeczeństwom.
W projekcie uwzględnione zostaną również dane dotyczące funkcjonowania miasta w okresie Fundż (XVI–XIX wiek) uzyskane w ramach projektu UMMA, na którego realizację dr hab. Artur Obłuski uzyskał w 2017 roku ERC Starting Grant. Wykorzystane zostaną także informacje uzyskane w trakcie innych ekspedycji CAŚ UW na tym stanowisku. Badania te prowadzone są od ponad pięciu dekad i są najdłużej trwającą polską ekspedycją archeologiczną w Sudanie.
Granty Consolidator Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych przeznaczone są dla odnoszących sukcesy badaczy, którzy uzyskali stopień naukowy doktora w przeciągu 7-12 lat.
Projekt „Afropolis Tungul: Urban biography of a cosmopolitan African capital” rozpocznie się w styczniu 2024 roku i będzie realizowany do końca 2028 roku.
Dr hab. Artur Obłuski jest archeologiem specjalizującym się w badaniach nad średniowieczną Nubią. Od 2018 roku jest dyrektorem CAŚ UW, wcześniej kierował Stacją Badawczą w Kairze CAŚ UW. Jest propagatorem zmiany w podejściu do archeologii w Afryce i na Bliskim Wschodzie: odejścia od traktowania jej jedynie jako pracy naukowej na rzecz tworzenia w oparciu o dziedzictwo naukowe sprzyjających warunków dla rozwoju ekonomicznego społeczności lokalnych i aktywnego włączania ich w prowadzenie badań.
Laureat grantów Narodowego Centrum Nauki, a także m.in. Stypendium Kolumba Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej realizowanego w Oriental Institute na University of Chicago, jednej z dziesięciu najlepszych uczelni na świecie. Jest pierwszym polskim archeologiem, który otrzymał dwa granty ERC. W 2017 r. zdobył ERC Starting Grant na realizację projektu UMMA – Urban Metamorphosis of the community of a Medieval African capital city. Był to pierwszy w Polsce grant ERC przyznany archeologowi. Za promocję jego rezultatów w ramach działań z zakresu archeologii angażującej otrzymał w 2022 roku wyróżnienie publiczności w konkursie o nagrodę Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych „Public Engagement with Research Award”. W 2021 roku otrzymał również Nagrodę Prezesa Rady Ministrów za wybitne osiągnięcia naukowe.
