Interdyscyplinarny zespół naukowców pod kierownictwem prof. Adama Izdebskiego z Uniwersytetu Warszawskiego otrzymał prestiżowy grant Synergy Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych (ERC). Projekt EUROpest: Zrozumieć na nowo rolę pandemii w przedprzemysłowej Europie (1300-1800 CE): historia, nauki przyrodnicze i uczenie maszynowe będzie realizowany w konsorcjum, którego liderem jest Uniwersytet Warszawski. To pierwszy grant Synergy dla UW.
Dlaczego ta sama fala pandemii w jednym miejscu powoduje wielkie spustoszenie, a w innym „przechodzi bokiem”? Co decyduje o tym, że nie wystarczy wiedzieć, z jakim patogenem mamy do czynienia, żeby przewidzieć, co się wydarzy? Odpowiedzi na te pytania poszukuje międzynarodowy zespół projektu EUROpest, który otrzymał ERC Synergy Grant przyznany przez Europejską Radę ds. Badań Naukowych (ERC).
Realizacja projektu EUROpest: Zrozumieć na nowo rolę pandemii w przedprzemysłowej Europie (1300–1800 CE): historia, nauki przyrodnicze i uczenie maszynowe potrwa sześć lat, a rozpocznie w połowie przyszłego roku. Uczestniczy w nim 10 ośrodków badawczych z Europy i Stanów Zjednoczonych. Koordynatorem jest Uniwersytet Warszawski.
To pierwszy grant Synergy dla Uniwersytetu Warszawskiego i jednocześnie drugi, którego liderem jest polski ośrodek naukowy (koordynatorem pierwszego jest Centrum Astronomiczne im. Mikołaja Kopernika PAN).
Na realizację projektu zespół otrzymał prawie 10 mln euro dofinansowania.
EUROpest
– Głównym celem naszego projektu jest odpowiedź na pytanie, dlaczego te same patogeny, zależnie od kontekstu, wywołują różne skutki biologiczne, ekologiczne, społeczne, ekonomiczne i kulturowe. Chcemy na to odpowiedzieć, badając ponad 50 różnych epidemii w historii Europy, od Czarnej Śmierci po okres uprzemysłowienia, czyli przez ponad 500 lat, patrząc na wszystkie możliwe aspekty – od klimatu, przez genetykę, ekologię, po tak nietypowe kwestie, jak wspólny śpiew w kościele czy rodzaje noszonych czapek – mówi prof. Adam Izdebski z Wydziału „Artes Liberales” UW.
Dla każdej z epidemii zespół będzie się starał wykorzystać badania historyczne i archeologiczne po to, aby zrekonstruować miejscowe warunki życia codziennego (ubiór, mieszkanie, dietę, stan zdrowia), jak również strukturę demograficzną, wiedzę i wyobrażenia o chorobach, środki transportu i szlaki handlowe, sytuację polityczną, gospodarczą i religijną.
– Nie poprzestaniemy na tym – sięgniemy po metody archeogenetyki, żeby przebadać ofiary tych epidemii i dowiedzieć się, jakie bakterie i wirusy krążyły w ich krwiobiegu w chwili śmierci – wyjaśnia naukowiec i dodaje: – Do tej historycznej i biologicznej wiedzy dorzucimy wiedzę ekologiczną i klimatyczną.
Badany teren Europy przedprzemysłowej posłuży w ten sposób za rodzaj laboratorium, które pozwoli na zbudowanie i przetestowanie teorii, wspierającej wysiłki zmierzające do modelowania pandemii przyszłości.
– Cała ta ogromna wiedza zostanie następnie przeanalizowana z wykorzystaniem uczenia maszynowego, dzięki czemu powstanie model teoretyczny, który będzie miał również zastosowanie w przyszłości. Pokażemy, w jaki sposób można uwzględniać wszystkie te czynniki, żeby przewidywać ryzyko skutków przyszłych pandemii oraz ich przebiegu w Polsce i na całym świecie – wyjaśnia prof. Izdebski.
Poza Uniwersytetem Warszawskim czołowymi instytucjami w projekcie są Uniwersytet w Gießen w zachodnich Niemczech, Georgetown University w Waszyngtonie oraz Instytut Maxa Plancka Antropologii Ewolucyjnej w Lipsku w Niemczech.
W Polsce zespół EUROpest będzie reprezentowany przez dwie instytucje – Uniwersytet Warszawski i Instytut Geografii i Zagospodarowania Przestrzennego PAN, gdzie zespół pod kierownictwem prof. Michała Słowińskiego będzie odpowiadał za badania terenowe z zakresu paleoekologii w Litwie, Ukrainie i Polsce. Dodatkowo badania zespołu na UW wesprze grupa prowadzona przez historyka gospodarczego i demografa prof. Piotra Guzowskiego z Uniwersytetu w Białymstoku.
Granty ERC Synergy są przeznaczone dla naukowczyń i naukowców, którzy chcą realizować interdyscyplinarne projekty wymagające zaangażowania więcej niż jednego zespołu badawczego. Mogą je realizować zespoły składające się z 2–4 naukowców wraz z ich grupami badawczymi.
W tym roku 57 grup badawczych otrzyma łącznie 571 mln euro dofinansowania na rozwiązanie najbardziej złożonych problemów naukowych, obejmujących szeroki zakres dyscyplin. Maksymalny okres realizacji projektów to sześć lat.
Prof. Adam Izdebski jest historykiem i ekologiem. W latach 2003–2008 studiował historię i psychologię w ramach MISH na Uniwersytecie Warszawskim, w roku akademickim 2007/2008 ukończył także studia magisterskie z historii na University of Oxford. Doktorat z historii obronił na UW w roku 2011, po czym odbył roczny staż podoktorski na Freie Universität Berlin dzięki stypendium Fundacji Humboldta. Po powrocie do Polski, w 2012 roku, odbył staż podoktorski FUGA NCN w Instytucie Historii UJ, gdzie otrzymał również stałe zatrudnienie i uzyskał habilitację (2020).
Od 2017 roku jest aktywny głównie za granicą – najpierw w Institute of Advanced Study w Princeton, a od 2018 roku w Max Planck Institute of Geoanthropology (wcześniej Science of Human History). Prowadzi tam grupę badawczą, w skład której wchodzą historycy, archeolodzy, geolodzy i biolodzy, którzy wspólnie zajmują się historią środowiskową Europy w późnym holocenie. Ze względu na interdyscyplinarny charakter prowadzonych badań tytuł profesora otrzymał w dziedzinie nauk ścisłych i przyrodniczych (nauki biologiczne). Od kilku miesięcy pracuje również jako profesor ekologii człowieka i lider nowej grupy badawczej w Centrum Badania Ryzyka Systemowego na UW (Wydział „Artes Liberales” UW).
Prof. Adam Izdebski zajmuje się również działalnością popularyzatorską (wydał m.in. wspólnie z interdyscyplinarnym zespołem Ekobiografię Krakowa w Wydawnictwie Znak, 2018) oraz doradztwem naukowym (brał aktywny udział m.in. w pracach nad Rozporządzeniem o odbudowie zasobów przyrodniczych w Parlamencie Europejskim).