– Badania w kościele klasztornym pw. Najświętszej Marii Panny, w Klasztorze Syryjczyków, dostarczają nam wielu informacji na temat życia wspólnoty mnichów. Malowidła, zwłaszcza te wykonane przez mnichów z Tikritu, stanowią unikatowe świadectwo sztuki syryjskiej, co jest szczególnie cenne w sytuacji, gdy zabytki sztuki z tamtych rejonów uległy prawie całkowitemu zniszczeniu – mówi dr hab. Dobrochna Zielińska z Wydziału Archeologii UW, kierująca pracami w Deir al-Surian.
Wadi Natrun to depresja na zachodnim krańcu Delty Nilu w Egipcie, która słynie m.in. z kilku zachowanych starochrześcijańskich budowli. Jedną z nich jest Klasztor Syryjczyków, wybudowany w VII wieku. Kościół pw. Panny Marii w Deir al-Surian stał się przedmiotem wspólnych badań naukowców z Uniwersytetu Warszawskiego i Uniwersytetu w Amsterdamie.
Archeolodzy odtworzyli kolejne fazy rozwoju budowli, począwszy od VII wieku, po czasy współczesne. W okresie istnienia kościoła jego konstrukcja poddawana była licznym zmianom. Dokonywano np. przemalowania wnętrza budynku.
Naukowcy odsłonili w klasztorze cenne malowidła. Niektóre z nich mają ponad tysiąc lat. Odkryte malowidła ścienne dostarczają wielu informacji na temat życia średniowiecznej wspólnoty mnichów zamieszkującej ówcześnie te obszary. – Liczne inskrypcje odkryte na ścianach świątyni pokazują, że żyła tu wielojęzyczna wspólnota. Napisy w języku greckim, koptyjskim, arabskim, syriackim i ormiańskim są swoistą kroniką historii mnichów tu żyjących, jak i to miejsce odwiedzających – tłumaczy dr hab. Dobrochna Zielińska z Katedry Archeologii Egiptu i Nubii UW, która wraz z dr. Karelem Innemée z Uniwersytetu w Amsterdamie kieruje projektem badawczym na stanowisku w Deir al-Surian.
Oryginalna struktura ścian, odkryta w trakcie prac archeologów, umożliwia określenie faz rozwoju architektonicznego kościoła oraz ustalenie dat powstania malowideł i inskrypcji. Kompozycje, zwłaszcza te wykonane przez mnichów z Tikritu (okolice Mosulu) stanowią unikatowe świadectwo sztuki syryjskiej. Przedstawiają złożone wyobrażenia teologiczne, np. Maryję Dziewicę z Dzieciątkiem czy Abrahama, Izaaka i Jakuba w raju.
W projekcie bierze udział międzynarodowy zespół skupiający specjalistów z różnych dziedzin. – Szczególne wyzwanie stanowi analiza tekstów w tylu różnych językach. Nasz zespół tworzą głównie: dr Grzegorz Ochała, który opracowuje teksty greckie i koptyjskie oraz prof. Lucas Van Rompay, który opracowuje inskrypcje syriackie. Epigraficy współpracują z ikonografami i archeologami, którzy analizują malowidła z poszczególnych faz przebudów kościoła. Te dane często uzyskiwane są dzięki konserwatorom, którzy pieczołowicie odsłaniali pozostałości malowideł i tekstów – mówi dr hab. Zielińska.