Uniwersytet bez wątpienia powinien znaleźć się w gronie uczelni badawczych, a żeby dobrze wypełniać tę rolę, potrzebuje pełnej autonomii – takie przekonanie wyrażali uczestnicy warsztatów zorganizowanych w maju i czerwcu tego roku na UW pod hasłem „Porozmawiajmy o nowej ustawie”. Wnioski i postulaty zebrane w trakcie cyklu spotkań warsztatowych z udziałem społeczności UW zostały zaprezentowane podczas ostatniego w tym roku akademickim posiedzenia Senatu uczelni.  Proces przygotowywania nowej ustawy rozpoczął się w lutym 2016 r., gdy Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego ogłosiło konkurs na opracowanie założeń do zmian w systemie szkolnictwa wyższego. Spośród 15 zespołów, które nadesłały zgłoszenia, wybrano trzy grupy: prof. Marka Kwieka, prof. Huberta Izdebskiego, oraz dr. hab. Arkadiusza Radwana. 1 marca 2017 r. na Politechnice Warszawskiej odbyła się oficjalna prezentacja trzech projektów.

Równolegle do prac trzech zespołów odbywały się comiesięczne konferencje programowe Narodowego Kongresu Nauki. Pierwsza w Rzeszowie w październiku 2016 r. poświęcona była umiędzynarodowieniu polskich uczelni. Dziewiąta, a zarazem ostatnia konferencja została zorganizowana w czerwcu tego roku przez Uniwersytet Warszawski. Kilkuset uczestników debatowało nad kwestią ustroju i zarządzania w szkolnictwie wyższym. Podczas warszawskich obrad wicepremier i minister nauki Jarosław Gowin zapowiedział, że projekt założeń do nowej ustawy zostanie przedstawiony we wrześniu w Krakowie podczas Narodowego Kongresu Nauki, a na przełomie 2017 i 2018 roku trafi do Sejmu RP, gdzie zorganizowane zostanie wysłuchanie publiczne dotyczące proponowanych zapisów.

Pewne zmiany resort nauki wprowadził już w tym roku. Zmienił się m.in. algorytm podziału dotacji dydaktycznej pomiędzy uczelnie, wprowadzono też nowy typ doktoratów wdrożeniowych.

Moment na zgłaszanie pomysłów

– Teraz jest moment na zgłaszanie pomysłów, inicjatyw i sposobów rozwiązania dylematów, które w sposób naturalny pojawiają się przy pracach nad nową ustawą. Nie czekajmy z tym do momentu, kiedy ustawa będzie już napisana i nie będzie możliwości wprowadzania żadnych poważnych zmian – apelował w marcu tego roku rektor Marcin Pałys, podczas posiedzenia Senatu UW. Uniwersytet od początku angażował się w debatę dotyczącą przyszłości polskich uczelni, recenzując pojawiające się projekty, ale też zgłaszając własne pomysły. W pracach Rady Narodowego Kongresu Nauki bierze udział 8 pracowników UW, w tym dr hab. Maciej Duszyk, prorektor UW. Wielu pracowników UW uczestniczyło w panelach comiesięcznych konferencji programowych w całej Polsce. Dyskusje na temat ustawy toczyły się także wewnątrz uczelni. W debatę nad zmianą ustawy angażowali się także studenci. 1 czerwca zespół rektorski oraz samorząd studentów zorganizowały panel „Jesteśmy z UW. Nasz pomysł na szkolnictwo wyższe”.

Wnioski z warsztatów „Porozmawiajmy o przyszłej ustawie”

– Jesteśmy postrzegani jako bardzo dynamiczny uniwersytet, odważny i taki, który jasno się wypowiada, np. w sprawie planów związanych z nową ustawą. Chciałbym, żebyśmy wykorzystali to, że dzisiaj jesteśmy uważani za jedną z tych instytucji, z którymi warto konsultować różne pomysły, i wspierali wprowadzenie do ustawy takich zapisów, które ułatwią nam stawanie się uniwersytetem badawczym – powiedział rektor podczas posiedzenia Senatu, na którym zaprezentowano wyniki warsztatów „Porozmawiajmy o przyszłej ustawie”. Spotkania odbywały się w maju i czerwcu, miały pomóc w odpowiedzi na pytanie, jakich zapisów w nowym prawie oczekuje społeczność Uniwersytetu, jakie zmiany – zdaniem naszego środowiska – najlepiej przysłużyłyby się rozwojowi UW i innych polskich uczelni. Warsztaty były otwarte, do udziału zaproszono pracowników, doktorantów, studentów i absolwentów. Spotkania odbywały się na trzech uniwersyteckich kampusach i koncentrowały się wokół koncepcji uniwersytetów badawczych, sposobu wyłaniania rektora, przeniesienia uprawnień jednostek na uczelnię jako całość, a także systemu oceny jakości kształcenia.

Rekomendacje uczestników spotkań:

1. uniwersytet badawczy

• status uniwersytetu badawczego powinien mieć charakter funkcjonalny, być przyznawany po spełnieniu określonych kryteriów, a nie decyzją ministerstwa,
• UW bez wątpienia powinien znaleźć się w gronie uczelni badawczych, a żeby dobrze wypełniać tę rolę, potrzebuje pełnej autonomii w zakresie rozwoju dydaktyki, prowadzenia badań, definiowania wewnętrznej struktury oraz wydatkowania środków,
• przyznanie statusu powinno się wiązać nie tylko ze zwiększeniem autonomii, ale też dodatkowymi środkami finansowymi,
• kryteria jakościowe zamiast ilościowych powinny być stosowane nie tylko do kwestii kształcenia (tak jak w nowym algorytmie), ale też badań i umiędzynarodowienia, np. pod uwagę powinna być brana nie tylko liczba grantów, ale ich prestiż i renoma ośrodków partnerskich,
• uniwersytety badawcze powinny być otwarte na zewnętrzną, międzynarodową ewaluację,

2. sposób wyłaniania rektora

• aprobata dla aktualnie obowiązujących zasad wyboru rektora, brak akceptacji dla koncepcji wyboru władz przez nowe ciała kolegialne lub organy zewnętrzne,
• rektor powinien być wyłaniany spośród społeczności uczelni, a nie z zewnątrz,
• potrzeba większej klarowności systemu wyborów indykacyjnych, np. precyzyjne określenie momentu zgłaszania się kandydatów,
• konieczność ścisłego podziału kompetencji pomiędzy rektora i kanclerza,
• korzyści mogłoby przynieść wprowadzenie nowego ciała kolegialnego – rady z udziałem ekspertów zewnętrznych z funkcją doradczą, która byłaby wsparciem dla władz i Senatu w kwestiach zarządczych, finansowych i kontaktów z otoczeniem,

3. jakość kształcenia

• negatywna ocena koncepcji połączenia PKA i KEJN,
• konieczność usprawnienia systemów dostarczających informację do PKA,

4. uczelnia jako podmiot uprawnień

• podmiotem uprawnień w zakresie nadawania stopni i prowadzenia studiów powinna być uczelnia, a nie jednostka organizacyjna,
• struktura wewnętrzna określana przez uczelnię,
• jedną z propozycji do rozważenia organizacja kształcenia w ramach dużych wydziałów obejmujących obszary nauki, a badań w ramach mniejszych i wyspecjalizowanych instytutów.