Rozstrzygnięcia głosowań lepiej odzwierciedlające preferencje głosujących. Tym zagadnieniem wraz z zespołem zajmuje się dr hab. Piotr Skowron z Wydziału Matematyki, Informatyki i Mechaniki UW, laureat Starting Grant ERC przyznanego w marcu na projekt „Proporcjonalne algorytmy dla demokratycznych decyzji”. Opracowana przez badaczy metoda równych udziałów została już zastosowana w głosowaniach na budżet obywatelski m.in. w Wieliczce i stolicy jednego ze szwajcarskich kantonów.

Dr hab. Piotr Skowron z Wydziału Matematyki, Informatyki i Mechaniki UW, wraz z zespołem badaczy, opracowuje algorytmy, które można stosować w głosowaniach o złożonej strukturze. Taką strukturą charakteryzują się m.in. głosowania dotyczące budżetu obywatelskiego.

Badacze zaproponowali algorytm liczenia głosów, który nazwali metodą równych udziałów. Metoda ta pozwala uwzględnić preferencje jak największej liczby wyborców. Znalazła już zastosowanie w Wieliczce, wkrótce zostanie także wykorzystana w Świeciu. Głosowanie za pomocą metody równych udziałów opracowanej przez zespół dr. hab. Skowrona odbywa się już również w Aarau w Szwajcarii.

Algorytm liczenia głosów będzie dalej analizowany i rozwijany w projekcie „Proporcjonalne algorytmy dla demokratycznych decyzji” (PRO-DEMOCRATIC), który dr hab. Skowron będzie prowadzić od października. Na jego realizację otrzymał prestiżowy Starting Grant Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych.

Równy udział projektów

Głosowania na projekty budżetu obywatelskiego odbywają się w Polsce przede wszystkim na podstawie metody większościowej, zgodnie z którą wygrywają projekty, które otrzymują największą liczbę głosów. Zaproponowana przez zespół dr. hab. Skowrona metoda stanowi nowoczesną odmianę metody proporcjonalnej.

– W głosowaniu można wyobrazić sobie taką sytuację, że 51 proc. wyborców głosuje tylko na wszystkie projekty „niebieskie”, a 49 proc. tylko na wszystkie „zielone”. W większościowym systemie całość budżetu obywatelskiego zostanie przeznaczona na projekty „niebieskie”. A wtedy głosy 49 proc. zostaną  zmarnowane. Wystarczy jednak zmienić algorytm przeliczania głosów, aby wyraźnie zwiększyć odsetek osób zadowolonych z wyników wyborów – tłumaczy dr hab. Skowron.

Metoda równych udziałów stosowana jest automatycznie, bez angażowania wyborców. Jej innowacyjność polega na zmianie sposobu wyłaniania finansowanych projektów na podstawie tych samych głosów. Najpierw wskazywany jest projekt z największą liczbą głosów. Koszt tego projektu dzielony jest po równo pomiędzy jego zwolenników. Potem wyłaniany jest kolejny najliczniej popierany projekt i ponownie koszt rozdzielany jest między jego wyborców. Trwa to do momentu wyczerpania środków. Metoda zakłada, że każdemu wyborcy „przysługuje” taka sama, równa część budżetu. Kiedy wyborca wykorzysta środki, które mu przysługują (bo wygrały już popierane przez niego projekty), jego kolejne preferencje przestają być brane pod uwagę w dalszych rundach przy wyznaczaniu najpopularniejszych projektów. W ten sposób do głosu stopniowo dochodzą obywatele, którzy jeszcze nie oddali swoich głosów na projekty.

650 przeanalizowanych głosowań

– Jeśli w głosowaniu weźmie udział duża grupa wyborców o spójnych preferencjach, w wyniku głosowania wyłonione może zostać nawet kilka podobnych projektów, na które te osoby zagłosują. Jednocześnie może spowodować to zablokowanie środków dla innych mniejszych projektów, których zwolennicy stanowią bardziej rozproszoną grupę. Zastosowanie metody równych udziałów nie tylko pozwoli uwzględnić preferencje wyborców, którzy oddadzą najwięcej głosów i zrealizować część ich projektów, ale także dostrzeże głosy mniejszych grup, których głosy ginęły dotąd w metodzie większościowej – wyjaśnia dr hab. Skowron.

– Dla każdego miasta jesteśmy w stanie pokazać, jak zmieniłby się wynik wyborów, gdyby użyć nowej metody. Przeprowadziliśmy symulacje pokazujące wyniki wyborów w ubiegłych latach, obliczone przy wykorzystaniu nowej metody. Przeanalizowaliśmy w sumie 650 wyborów i nasze wnioski są jednoznaczne: w każdym przypadku widzimy poprawę w zakresie rozdziału środków na projekty – mówi dr hab. Skowron.

Metoda zaproponowana przez zespół dr. hab. Piotra Skowrona może być również stosowana jako narzędzie pomocnicze wspierające negocjacje nad rozdysponowaniem głównego budżetu, a także do wyboru grupy reprezentantów na podstawie głosów wyborców lub jako metoda liczenia głosów w głosowaniach na budżety partycypacyjne organizowane przez szkoły.

Więcej na temat metody równych udziałów dr hab. Skowron opowiada w filmie dostępnym na kanale YouTube:

O projekcie ERC

Projekt PRO-DEMOCRATIC został nagrodzony przez Europejską Radę ds. Badań Naukowych (European Research Council, ERC) w marcu. ERC przyznała na jego realizację prestiżowy Starting Grant w wysokości 1 479 938 euro. Projekt „Proporcjonalne algorytmy dla demokratycznych decyzji” dotyczy obliczeniowej teorii wyboru społecznego. Jego celem jest analiza formalnych modeli opisujących sytuacje, w których grupa osób, o potencjalnie sprzecznych preferencjach, musi osiągnąć konsensus i podjąć wspólną decyzję. Naukowcy planują zbadać, czy określone formalne kryteria sprawiedliwości są możliwe do spełnienia przy podejmowaniu decyzji na podstawie głosowania oraz zaprojektować narzędzia, które pomogą analizować zarówno dane wyborcze, jak i systemy głosowania. Ostatecznym celem badań będzie zaprojektowanie jak najbardziej efektywnych i sprawiedliwych metod liczenia głosów. Więcej o badaniach realizowanych w ramach grantu znajduje się na stronie UW >>