Dr Paweł Polkowski z Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej im. Kazimierza Michałowskiego UW jest jednym z laureatów tegorocznej edycji Nagrody Narodowego Centrum Nauki. Naukowiec otrzymał wyróżnienie w obszarze nauk humanistycznych, społecznych i o sztuce. Prowadzi badania nad sztuką naskalną w oazie Dachla w Egipcie. Podczas uroczystej gali Nagrodę NCN za 2020 rok odebrał również dr hab. Michał Tomza z Wydziału Fizyki za osiągnięcia w obszarze nauk ścisłych i technicznych.

6 października w Galerii Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicach odbyła się uroczystość wręczenia Nagrody NCN 2020 i 2021.

Nagroda Narodowego Centrum Nauki to wyróżnienie przyznawane młodym naukowcom za znaczące osiągnięcia w dziedzinie badań podstawowych. NCN przyznaje ją od 2013 roku w trzech obszarach: naukach humanistycznych, społecznych i o sztuce; naukach o życiu oraz naukach ścisłych i technicznych. Kandydatów do Nagrody NCN 2021 mogło zgłaszać ponad 600 naukowców. Wskazano 71 osób.

Archeolog z UW laureatem Nagrody NCN 2021

Dr Paweł Polkowski od 2011 roku jest zaangażowany w prace badawcze nad sztuką naskalną w oazie Dachla w Egipcie.

– Moje działania są kontynuacją długiej tradycji badań w oazie Dachla, jakie posiada polska misja archeologiczna „The Petroglyph Unit of the Dakhleh Oasis Project”. Przedmiotem badań są petroglify, czyli przedstawienia figuralne (i nie tylko) wykonane na skałach i głazach przy użyciu różnych technik, takich jak rycie czy „piketaż” – zaznacza laureat nagrody NCN 2021.

Badacz z UW podkreśla, że ryty tworzone były w oazie i na otaczającej ją Pustyni Zachodniej przez tysiące lat – najstarsze być może w początkach holocenu, najmłodsze w czasach współczesnych. Duża ich część to przedstawienia prahistoryczne, ukazujące dzikie zwierzęta i postacie ludzkie, inne pochodzą z czasów faraońskich, grecko-rzymskich i średniowiecznych. Część przedstawień powstawała w kontekście religii chrześcijańskiej, inna znów islamu.

Dr Paweł Polkowski prowadzi badania terenowe, podczas których odkrywa nowe petroglify i inne zabytki oraz dokumentuje je.

– Sztuka naskalna jest nieoczywista i niezwykle trudna zarówno w interpretacji, jak i datowaniu. Dlatego też duża część badań stanowi próbę określenia atrybucji kulturowej odkrytych przedstawień i umiejscowienia ich na osi czasu, choć często oba te zadania mogą być zrealizowane tylko w przybliżeniu – tłumaczy archeolog z UW.

Najważniejszym etapem badań jest, jak sam zaznacza, próba wplatania sztuki naskalnej w szerszą narrację na temat przeszłego krajobrazu oazy.

– Moje studia pokazują, że w różnych epokach i w różnych kontekstach tworzenie sztuki naskalnej miało rozmaite funkcje i znaczenia. Zastanawiam się nad miejscem prahistorycznej twórczości w procesie transmisji wiedzy o świecie, a także nad ontologicznym statusem sztuki naskalnej i przedstawianych w niej istot. Prowadzę również studia nad różnymi rodzajami rytów naskalnych z czasów faraońskich, z których wiele tworzyli ludzie podróżujący przez pustynię. W tym kontekście petroglify jawią się jako elementy zestawu narzędzi potrzebnych w akcie komunikowania się z bóstwami, które miały istotny wpływ na losy człowieka w starożytności – dodaje dr Paweł Polkowski.

Dzięki Dachli i jej petroglifom badacze mogą konstruować „biografie” miejsc ze sztuką naskalną i obserwować, jak potrafią one wchodzić we wzajemne relacje, pomimo że dzielą je niekiedy tysiące lat.

Laureat tegorocznej Nagrody NCN z UW pracuje również w Muzeum Archeologicznym w Poznaniu. Jest zdobywcą szeregu grantów badawczych: Sonata, Etiuda, Preludium NCN, jak również stypendiów m.in. dla wybitnych młodych naukowców MNiSW (2018-2020). Przebywał na stażach naukowych w Kolonii (2013-2014), Kairze w ramach wspólnego programu Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej UW oraz Institut français d’archéologie orientale (2019-2020). Badacz z UW jest członkiem Australian Rock Art Association (AURA), L’Association des Amis de l’Art RupestreSaharien (AARS), The Society of Africanist Archaeologists (SAfA) oraz członkiem-korespondentem Heinrich Heinrich-Barth-Institut z siedzibą w Kolonii.

Więcej informacji o Oazie Dachla dostępnych jest na stronie CAŚ UW >>

Pozostali laureaci Nagrody NCN 2021:

• dr hab. Sebastian Glatt, Małopolskie Centrum Biotechnologii Uniwersytetu Jagiellońskiego – obszar nauk o życiu,
• dr hab. Jonatan Gutman, Polska Akademia Nauk (Instytut Matematyczny) – obszar nauk obszarze nauk ścisłych i technicznych. Prof. Jonatan Gutman zajmuje się dynamiką topologiczną i teorią ergodyczną, szczególnie średnim wymiarem oraz nilprzestrzeniami. Doktoranci kształcący się w szkołach doktorskich UW mogą go wybrać jako promotora swojej dysertacji.

Nagroda NCN 2020

W 2020 roku laureatem nagrody NCN w obszarze nauk ścisłych i technicznych został dr hab. Michał Tomza z Wydziału Fizyki UW. Badacz zajmuje się kwantową teorią materii i oddziaływaniami materii ze światłem.

Laureat Nagrody NCN za 2020 rok zajmuje się rozwijaniem nowych koncepcji oraz metod teoretycznych do opisu i odkrywania właściwości ultrazimnej materii (blisko -273 st C). Narodowe Centrum Nauki doceniło go za opis teoretyczny odziaływań pomiędzy ultrazimnymi atomami, jonami i cząsteczkami.

W pracy badawczej dr hab. Michał Tomza wykorzystuje metody teoretyczne, jak również wykonuje symulacje komputerowe. Współpracuje z grupami doświadczalnymi z Amsterdamu, Bazylei, Stuttgartu czy Freiburga. Wyniki jego prac pozwalają zrozumieć naturę świata w mikroskali, są wykorzystywane w nowych eksperymentach na pograniczu fizyki i chemii oraz przyczyniają się do rozwoju nowych technologii kwantowych. Gdyby nie efekty kwantowe, nie doszłoby do wynalezienia m.in. laserów, tomografu czy GPS. Więcej informacji o naukowcu dostępnych jest tekście na stronie UW >>

Pozostali laureaci Nagrody NCN za 2020 rok:

• dr hab. n. med. Wojciech Fendler, Uniwersytet Medyczny w Łodzi – obszar nauk o życiu,
• dr hab. Jakub Growiec, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie – obszar nauk humanistycznych, społecznych i o sztuce.