Zespół naukowców z Wydziału „Artes Liberales” UW oraz Instytutu Bioróżnorodności i Dynamiki Ekosystemów Uniwersytetu w Amsterdamie przeprowadził badania nad występowaniem naziemnych gniazd szympansów w północnej części Demokratycznej Republiki Konga. Jego wyniki opublikowano w prestiżowym czasopiśmie „Folia Primatologica”.

Do niedawna gniazdowanie na ziemi było uważane za typowe dla goryli, a w przypadku większości szympansów wydawało się rzadkie. Zespół badaczy pod kierownictwem dr. Thurstona C. Hicksa, związanego z Wydziałem „Artes Liberales” UW, przeprowadził szczegółowe badania gniazd szympansów w latach 2004-2013, w 20 regionach na północy Demokratycznej Republiki Konga. Badacze natrafili na gniazda naziemne na obszarze ponad 50 000 km². Zdobyte dane umożliwiły im skonstruowanie modeli statystycznych w celu zbadania czynników sprzyjających budowaniu gniazd naziemnych przez szympansy.

Najważniejszym celem badań było zrozumienie czynników, które skłaniają szympansy Pan troglodytes do budowania gniazd naziemnych. Zwierzęta te, podobnie jak przedstawiciele innych gatunków małp człekokształtnych, budują gniazda, w których nocują. Do tej pory jednak niewiele było wiadomo o regionalnych różnicach w zwyczajach gniazdowania szympansów.

Artykuł „Czynniki wpływające na budowę i rozmiary naziemnych gniazd u szympansów z północnej części Demokratycznej Republiki Konga” jest wynikiem badań prowadzonych przez naukowców z Uniwersytetu Warszawskiego i Uniwersytetu w Amsterdamie. Głównym autorem pracy jest Toni Romani, doktorant międzynarodowego programu „Nature-Culture” na Wydziale „Artes Liberales” UW.

Wyniki badań

Stwierdzono, że gniazda naziemne stanowiły ponad 1% wszystkich gniazd w 15 z 20 badanych regionów. Do analizy uzyskanych danych zastosowano modele statystyczne, aby zbadać, czy typ i struktura lasu, jak również liczebność drapieżników i dużych zwierząt roślinożernych oraz działalność ludzi wpływają na częstotliwość gniazdowania na ziemi i rozmiary (wysokość) gniazda. Przewidywano, że częstsze występowanie ludzkich śladów i potencjalnie niebezpiecznych drapieżników będą powiązane z mniejszą liczbą gniazd na ziemi, jak również ich większymi rozmiarami. W Bili-Uéré gniazda naziemne stanowiły ponad 10% gniazd szympansów, ale częstotliwość ich występowania różniła się znacznie między obszarami badań (0-29% gniazd).

Występowanie gniazd naziemnych było pozytywnie związane m. in. z gęstością pokrywy leśnej i splotów winorośli  oraz z lokalną obfitością roślin zielnych. Polowania w sąsiedztwie miały negatywny wpływ na prawdopodobieństwo budowy gniazd naziemnych. Ponadto szympansy zakładały gniazda na znacznie niższych wysokościach wraz ze wzrostem odległości od dróg i osiedli. Z kolei bliskość drapieżców nie miała znaczącego wpływu na częstość występowania gniazd naziemnych ani na ich rozmiary.

Wyniki badań sugerują, że budowa naziemnych gniazd nie może być już uznawana za wyjątkowe zachowanie szympansów Pan troglodytes. Są głównym komponentem repertuaru behawioralnego tych zwierząt w znacznej części areału na wschodzie Afryki. Co więcej, ani duże rozmiary ciała (jak goryli), ani fakt ujarzmienia ognia nie są warunkiem koniecznym do nocowania na ziemi. Bliskość człowieka natomiast (przede wszystkim polowania) powoduje redukcję częstości naziemnych gniazd, aż do zupełnej rezygnacji z ich budowy.