– Jeżeli powstająca ustawa ma być dobra, to po pierwsze powinna być rodzajem „konstytucji dla nauki”: określić ogólne ramy funkcjonowania systemu szkolnictwa wyższego na przynajmniej dziesięć lat, gwarantować uczelniom autonomię i wymagać daleko posuniętej samodzielności – mówił prof. Marcin Pałys, rektor UW, otwierając konferencję programową Narodowego Kongresu Nauki, która odbyła się w dniach 19-20 czerwca na UW.
Dziewiąta, a zarazem ostatnia już konferencja programowa NKN poświęcona była zagadnieniom ustroju i zarządzania w szkolnictwie wyższym. W swym wystąpieniu rektor UW podkreślał, że model organizacyjny uczelni, struktura oraz wewnętrzne organy i ich wzajemne relacje powinny być definiowane w statutach szkół wyższych, a nie na poziomie ustawy. Prof. Pałys odniósł się także do budzących duże zainteresowanie środowiska planach zmian sposobu wyłaniania rektora oraz ustanowienia na uczelni nowego ciała kolegialnego. – Wiem z własnego doświadczenia, że do wypełniania przywódczej roli potrzeba silnego mandatu środowiska akademickiego, którego nie zastąpi mianowanie przez nawet najbardziej godny szacunku urząd zewnętrzny. W naszych realiach najsilniejszym i najlepiej chroniącym autonomię uczelni przed naciskami z zewnątrz jest mandat pochodzący z wyborów. Sposób wyboru rektora powinien być w przyszłej ustawie zachowany, ale połączony z wymogiem dużej przejrzystości działań oraz wyraźniej określonej odpowiedzialności rektora za decyzje i podejmowane ryzyko – mówił rektor UW. Przyznał także, że uczelnie mogłyby bardzo skorzystać na zasięganiu opinii osób spoza środowiska naukowego, ale nie może się to odbywać kosztem autonomii. – Te warunki spełnia dyskutowana ostatnio koncepcja konwentu lub rady, złożonej w większości z osób spoza uczelni, ale wybieranych przez społeczność akademicką w uznaniu ich osobistych kompetencji. Działalność rady nie wiązałaby się z ograniczeniem uprawnień rektora czy senatu. Jej zadaniem byłoby opiniowanie strategii szkoły wyższej oraz sprawozdań z jej działalności, a także poszukiwanie i wskazywanie społeczności kandydatów na rektora, również spoza uczelni – mówił rektor Pałys.
Wicepremier oraz minister nauki i szkolnictwa wyższego Jarosław Gowin odnosząc się do tematu przewodniego warszawskiej konferencji, podkreślił, że wewnętrzna organizacja uczelni powinna być regulowana poprzez statuty szkół wyższych, a nie przyszłą ustawę. Zapowiedział, że uprawnienia do nadawania stopni oraz prowadzenia kształcenia zostaną przeniesione z jednostek organizacyjnych na uczelnię jako całość. Opowiedział się także za wyborem członków nowego ciała kolegialnego (konwentu lub rady) przez społeczność akademicką, np. przez senaty szkół wyższych. Potwierdził, że wprowadzenie nowej ustawy nie skróci kadencji obecnych zespołów rektorskich. Na zakończenie wicepremier Gowin zapowiedział, że projekt nowej ustawy zostanie przedstawiony we wrześniu w Krakowie podczas Narodowego Kongresu Nauki, a na przełomie 2017 i 2018 roku trafi do Sejmu RP. W Sejmie planowana jest organizacje wysłuchania publicznego dotyczącego nowej ustawy.
W trakcie dwudniowych obrad odbyło się pięć paneli tematycznych dotyczących różnych modeli zarządzania, relacji wewnętrznych organów uczelni, polityki kadrowej i finansowej, roli ministerstwa w systemie, a także udziału studentów, doktorantów, związków zawodowych i pracodawców w zarządzaniu szkołami wyższymi. Brali w nich udział rektorzy, prorektorzy i przedstawiciele uczelni różnych typów – uniwersytetów, politechnik, uniwersytetów medycznych, państwowych wyższych szkół zawodowych oraz uczelni prywatnych, a także przedstawiciele studentów, doktorantów oraz MNiSW. Uczestnicy mogli też poznać europejskie modele organizacji systemów szkolnictwa wyższego, dzięki wystąpieniom prof. Rolfa Tarracha z Uniwersytetu w Luxemburgu, prezydenta European University Association, prof. Tomáša Zimy, rektora Uniwersytetu Karola w Pradze oraz prof. Horsta Hipplera, prezydenta Niemieckiej Konferencji Rektorów.
Pierwszego dnia konferencji uczestnicy mieli okazję wziąć udział w jednej z pięciu sesji dyskusyjnych poświęconych zadaniom publicznym uczelni, zawiązkom i uczelniom szkół wyższych, systemom informatycznym, autonomii uczelni oraz koncepcji powołania Uniwersytetu PAN.
Nagranie z 1. dnia konferencji:
Nagranie z 2. dnia konferencji:
