Naukowcy z Wydziału Archeologii UW wzięli udział w międzynarodowym projekcie mającym na celu określenie natężenia oraz przyczyn migracji ludzi w obrębie Cesarstwa Rzymskiego i w jego bezpośrednim sąsiedztwie. Wyniki badań DNA rzucające nowe światło na historię populacji Europy w pierwszym tysiącleciu n.e. opublikowano w czasopiśmie „eLife“.

Międzynarodowy zespół badaczy koordynowany przez naukowców ze Stanford University, w skład którego wchodzą prof. Arkadiusz Sołtysiak oraz prof. Tomasz Waliszewski z Wydziału Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego, zbadał i określił zasięg oraz konsekwencje migracji w obrębie basenu Morza Śródziemnego oraz w środkowej Europie w czasach Cesarstwa Rzymskiego. Wyniki badań zespołu naukowców zostały opublikowane na łamach czasopisma „eLife“.

Antyczne DNA

Morze Śródziemne, a później także położone bardziej na północ obszary Europy, były w ciągu ostatnich trzech tysiącleci obszarem intensywnych migracji powodowanych konfliktami militarnymi, wymianą handlową lub czynnikami środowiskowymi. Do niedawna naukowcy badający starożytne populacje oraz szlaki migracyjne opierali się na informacjach przekazywanych przez dawne źródła pisane, analizy językoznawcze oraz materialne ślady kultur archeologicznych. Rozprzestrzenianie ceramiki używanej do transportu produktów wskazywało np. na rozbudowaną sieć kontaktów łączących Rzym lub inne ważne centra miejskie z ośrodkami produkcji towarów.

– Dzięki badaniom genetycznym jesteśmy w stanie dodać do tej bazy źródłowej ważne informacje pozwalające lepiej uchwycić przepływ ludności między różnorodnymi populacjami zamieszkującymi tereny Cesarstwa Rzymskiego – mówi prof. Arkadiusz Sołtysiak i dodaje: – Ten niezwykły organizm polityczno-gospodarczy obejmował obszar całego basenu Morza Śródziemnego i dużej części Europy, przekraczający pod względem powierzchni zasięg dzisiejszej Unii Europejskiej.

Stabilna populacja Europy

– Wyniki badań genetycznych ukazują niezwykłą różnorodność populacji zamieszkujących starożytny basen Morza Śródziemnego oraz Europę, ale też ich stosunkowo wysoką stabilność na przestrzeni wieków – wskazuje prof. Tomasz Waliszewski.

Wnioski z badań antycznych genomów pozwalają zweryfikować hipotezy budowane w minionych dekadach przez historyków i archeologów. Wskazywali oni na wysoki poziom mobilności ludzi zamieszkujących obszary dawnych cywilizacji śródziemnomorskich oraz rodzących się na terenach europejskich nowych ośrodków władzy i kultury. Wynikała ona z operatywności jednostek i wspólnot, jak również z szans stworzonych przez tak wielkie i różnorodne organizmy polityczne jak Cesarstwo Rzymskie i jego spadkobiercy.

Zespół naukowców zsekwencjonował 204 nowe genomy pochodzące z pięćdziesięciu trzech stanowisk archeologicznych z osiemnastu krajów. Zdecydowana większość próbek pochodzi od osobników pochowanych w okresie szczytowego wzrostu Cesarstwa oraz jego politycznych spadkobierców od I do VII wieku n.e. Przynajmniej 8% badanych osobników nie pochodziło z obszarów, na których zostali pochowani. Ten stosunkowo niski wobec oczekiwań wskaźnik sugeruje ograniczoną migrację ludzi pomiędzy regionami ówczesnego świata. Wyniki badań identyfikują regiony mniej podatne na migrację, jak otoczona górami Armenia, ale też krainy podlegające w tym okresie wzmożonej wymianie ludności, jak Sardynia, Bałkany lub niektóre części Europy Środkowej i Zachodniej.

Wśród przebadanych w ramach projektu genomów cztery pochodziły ze szczątków ludzkich odkrytych podczas badań prowadzonych przez archeologów z UW w antycznej wsi Chhim (czyt. Szheim) w dzisiejszym Libanie. Badania te były prowadzone w latach 1996–2015 przez Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej im. Kazimierza Michałowskiego UW oraz Instytut (obecnie Wydział) Archeologii UW.