Badacze z Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej Uniwersytetu Warszawskiego podsumowali efekty prac archeologicznych realizowanych w 2020 r. na stanowisku Berenike w Egipcie, w ramach międzynarodowego przedsięwzięcia „The Berenike Project”. Naukowcy prowadzili m.in. badania w świątyni bóstw egipskich, Izydy i Serapisa, gdzie odkryto rzeźby nawiązujące do tradycji znanych z Azji i z głębi Afryki.
Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej UW we współpracy z Uniwersytetem w Delaware prowadzi prace archeologiczne w Berenike, w Egipcie. Berenike to położony nad Morzem Czerwonym dawny port z epoki hellenistycznej i rzymskiej znajdujący się na ówczesnym szlaku handlowym pomiędzy Indiami, Egiptem i Rzymem. Obecnie miejsce to jest stanowiskiem archeologicznym, w którym od 2008 roku prowadzone są amerykańsko–polskie wykopaliska w ramach przedsięwzięcia „The Berenike Project”.
W tym roku naukowcy zrealizowali badania w Świątyni Izydy i Serapisa, która w czasach swojej świetności była największym miejscem kultu w Berenike. Budowla powstała w I wieku n.e, ale już w starożytności niszczyły ją trzęsienia ziemi. W ruinach świątyni znajdują się ślady kultu bóstw starożytnego Egiptu z egzotycznymi elementami z głębi Afryki oraz Dalekiego Wschodu.
W ramach prowadzonych prac znaleziono wiele kamiennych elementów architektonicznych oraz fragmenty rzeźb, w tym również rzeźb marmurowych. Są wśród nich m.in. główki naśladujące rzeźby z azjatyckiej Gandhary (dawnego państwa położonego częściowo na terenie dzisiejszego Pakistanu i Afganistanu) oraz duży, stojący posąg boga Sebyu Mekera, znanego z afrykańskiego królestwa Meroe (położonego na terenie dzisiejszego Sudanu). Znaleziono także wizerunki boga Serapisa, w tym rzadkie znalezisko: bardzo dobrze zachowane popiersie Serapisa z drewna tekowego.
– Popiersie prawdopodobnie zostało wykonane ze złamanego masztu, bo tego właśnie drewna używano na statkach pływających po Oceanie Indyjskim – mówi Iwona Zych z Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej UW, podkreślając – Zdumiewa wysoka jakość wykonania rzeźby, która pokryta była też złoceniem. Świadczy to o istnieniu w Berenike sprawnego warsztatu rzeźbiarskiego.
Odkrycia w świątyni wskazują również na to, że od późnego IV wieku n.e. polityczną i gospodarczą władzę w Berenike dzierżyli Blemiowie – mało znane, nomadyczne plemię nubijskie, które zamieszkiwało górzystą Pustynię Wschodnią. Plemię to kontrolowało terytorium na wschód od Nilu – od dzisiejszej Etiopii po Berenike.
Na dowody udziału Blemiów w życiu późnego Berenike natrafiono też w kompleksie architektonicznym na północy miasta. Składa się on z budowli z dużym dziedzińcem otoczonym kapliczkami różnych bóstw. W ruinach odkrywane są bloki z inskrypcjami – odkopano m.in. inskrypcję ufundowaną w imieniu króla Blemiów. Część pozostałości, widocznych na planie geofizycznym stanowiska, czeka jeszcze na pełne odsłonięcie.
W 2020 r. wykopaliska w kompleksie Berenike prowadzono także na terenie dawnego cmentarzyska zwierząt domowych. Zebrane przez naukowców dane dotyczące morfologii i warunków życia pochowanych tam kotów i psów pozwolą w przyszłości na rozwijanie prac archeologicznych w tym obszarze.
Badania „The Berenike Project” w 2020 r. współprowadzili prof. Steven E. Sidebotham z Uniwersytetu w Delaware oraz Iwona Zych z Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej UW. W badaniach uczestniczyli także naukowcy z Instytutu Archeologii i Etnologii PAN, Uniwersytetu w Heidelbergu oraz Uniwersytetu w Leiden.
Więcej informacji na temat projektu Berenike znajduje się pod adresem: https://pcma.uw.edu.pl/2018/01/12/berenike/