Naukowcy z Uniwersytetu Warszawskiego przeprowadzili badania archeologiczne w krypcie w kościele parafialnym w Pucku w województwie pomorskim. Badania dostarczyły istotnych danych  dotyczących kultury funeralnej w czasach nowożytnych – m.in. informacji na temat strojów pogrzebowych oraz praktyk związanych z pochówkiem. Wyniki badań zostały zebrane w pracy zbiorowej pod redakcją dr Karoliny Blusiewicz i dr. Michała Starskiego, która właśnie została wydana.

Podczas remontu posadzki w kościele Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Pucku w 2021 roku w kaplicy Wejherów odsłonięto wejście do krypty – grobowca jednego z najważniejszych rodów Prus Królewskich w końcu XVI wieku i w pierwszej połowie XVII wieku. Kaplica i krypta Wejherów znajdujące się w kościele parafialnym w Pucku ufundowane zostały w latach 1597–1599 przez Ernesta Wejhera i jego żonę Annę Ludwikę z Mortęskich, którzy stali się protoplastami rodu osiadłego na tym obszarze.

W związku z otwarciem dostępu do wnętrza grobowca, konieczne było przeprowadzenie interwencyjnych badań archeologicznych, które miały na celu zabezpieczenie zachowanych jeszcze szczątków pochówków i wyposażenia grobowego. Działania te zrealizował interdyscyplinarny zespół badaczy, pod kierunkiem dr Karoliny Blusiewicz z Katedry Średniowiecza i Nowożytności Wydziału Archeologii UW.

– Dostępne źródła pisane nie zawierały informacji o tym kogo dokładnie w niej złożono. Dopiero badania archeologiczne stworzyły szansę odpowiedzi na te pytania – mówi dr Karolina Blusiewicz.

Kryptę grobową stanowiło pomieszczenie o wymiarach 4,5 na 6,5 metra przykryte sklepieniem kolebkowym. Jej obecna wysokość – około 1,9 metra – jest zbliżona do pierwotnie wykonanej w końcu XVI wieku. Drewniane trumny umieszczono nad ziemią na żelaznych, wmurowanych w ścianę sztabach, lecz w wyniku naturalnych procesów rozkładu trumny się rozpadły, a ich dna przełamały w połowie. Szczątki trumien i ich zawartość zsunęła się na podłogę, co stworzyło wzdłuż ściany zachodniej stertę złożoną z fragmentów drewna, szczątków ludzkich, pozostałości tkanin i innych elementów wyposażenia.

– W skupisku tym odnaleźć można było wyraźne ślady ingerencji ludzi i zwierząt, takie jak nienaturalnie przemieszczone szczątki kostne, wyłamane wieka i zdjęte ze zmarłych, zwinięte w kłąb pozostałości odzieży grobowej. Wskazało to na przeszukiwanie grobowca w przeszłości, prawdopodobnie w celu zabrania cenny przedmiotów – wyjaśnia dr Blusiewicz.

Kultura funeralna kręgów magnackich

Analizy antropologiczne dowiodły, że we wnętrzu krypty pochowano co najmniej dziewięcioro dorosłych i czworo dzieci. Wśród nich z dużym prawdopodobieństwem można zidentyfikować szczątki Ernesta i Anny Wejherów oraz ich synów – Jana i Marcina Władysława.  

– Jednymi z najcenniejszych znalezisk są pozostałości strojów grobowych, zdjęte z ciał przez grabieżców i porzucone pomiędzy szczątkami trumien. Była wśród nich dobrze zachowana suknia renesansowa ze wzorzystego jedwabiu, należąca, najprawdopodobniej do Anny Wejher. W krypcie znajdują się także pozostałości stroju polskiego, złożonego z delii i żupana z jedwabnego adamaszku, w którym pochowany został najpewniej pierwszy senator z rodu – Jan Wejher – mówi dr Blusiewicz.

Poza tekstyliami naukowcy odkryli pozostałości sarkofagów i trumien, w tym trumny wydrążonej w kłodzie drewna dębowego oraz trumny z częściowo przeszklonym wiekiem. Naukowcy odkryli ślady jedwabnych obić trumien i pozłacanych taśm pasmanteryjnych, mocowanych ozdobnymi ćwiekami. Badacze odnotowali także w krypcie Wejherów pozostałości po zabiegach sanitarnych, jakie stosowano w związku z pochówkiem – zasypywanie trumien wapnem oraz stosowania ziół o działaniu antyseptycznym.

Odkryte pozostałości pochówków poddane zostały specjalistycznym analizom antropologicznym, archeobotanicznym, dendrochronologicznym i kostiumologicznym. Ich wyniki zostaną udostępnione w monografii. Stroje grobowe poddano konserwacji, co umożliwi ich ekspozycję i udostępnienie szerokiemu gronu odbiorców.

Publikacja wyników badań

Publikacja „Krypta grobowa rodu Wejherów w kościele parafialnym w Pucku” ukazała się w formie książkowej. Cyfrowa wersja opublikowana została w otwartym dostępie. Składa się z pięciu rozdziałów. Zamieszczone są w niej m.in. informacje źródłowe dotyczące krypty i osób w niej pochowanych oraz przebiegu prowadzonych prac i ich wyników. W pracy opisano także rezultaty specjalistycznych analiz: antropologicznych, kostiumologicznych i archeobotanicznych.

Publikacja wydana została pod redakcją dr Karoliny Blusiewicz i dr. Michała Starskiego przez Wydział Archeologii UW. Publikacja jest dostępna na stronie Wydziału Archeologii UW>>