Ekspedycja Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej Uniwersytetu Warszawskiego dokonała odkrycia dziewięciu owiniętych w całuny czaszek krokodyli w kompleksach grobowych w Tebach Zachodnich. Jest to pierwsze w historii Egiptu odkrycie szczątków tych gadów w grobowcach ludzi. Prace prowadzone są w ramach Polskiej Ekspedycji Archeologicznej do Północnego Asasifu „Projekt Asasif”.

Zespół badaczy z Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej UW pod kierownictwem dr. Patryka Chudzika odkrył w gruzowiskach pozostawionych przez ekspedycję z Metropolitarnego Muzeum Sztuki w Nowym Jorku szczątki dziewięciu krokodyli. Podczas prac prowadzonych w Północnym Asasifie w 1922 roku amerykańscy archeolodzy usunęli z komór grobowych czaszki gadów i pozostawili je wraz z wydobytym gruzem skalnym na dziedzińcach grobowców.

Jak mówi dr Patryk Chudzik z Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej UW: – Dzięki bardzo dokładnej analizie jednego z takich gruzowisk udało się udowodnić, że głowy krokodyli umieszczone były pierwotnie w komorach grobowych, a zatem musiały zostać tam złożone w trakcie ceremonii pogrzebowych cztery tysiące lat temu w okresie Średniego Państwa.

Kult świętego krokodyla

Badania archeologiczno-epigraficzne objęły dwa kompleksy grobowe w dolinie Północnego Asasifu w Tebach Zachodnich (Luksor). Pierwszy należał do Chetiego – Skarbnika Króla Dolnego Egiptu za czasów faraona Nebhepetra Mentuhotepa II (2055–2022 p.n.e.), zaś w drugim złożony został nieznany wezyr, tj. jeden z najwyższych urzędników na dworze faraona. Obecność szczątków krokodyli w grobowcach dostojników nie była powszechną praktyką i wskazuje na wyjątkową pozycję pochowanych Egipcjan na królewskim dworze.

W grobowcach odkryto szczątki głów krokodyli, takie jak fragmenty czaszki i żuchwy oraz zęby. Analiza wykazała, że należały one do młodych osobników o długości około pięciu metrów z gatunku krokodyla nilowego Crocodylus niloticus – jednego z największych i najgroźniejszych zwierząt zamieszkujących tereny Afryki.

Jest to pierwsze tego typu znalezisko w Egipcie. Szczątki zwierząt nie są pozostałościami świętych krokodyli, które na co dzień żyły w przyświątynnej zagrodzie, ale osobników, które nie były związane z kultem samej świątyni.

– Znamy bardzo wiele szczątków krokodyli z różnych części Egiptu, jednak zawsze były to znaleziska mumii tych gadów w obrębie kompleksu świątynnego. Krokodyle składane były w specjalnie przygotowanych katakumbach przeznaczonych na pochówki świętych zwierząt – tłumaczy dr Patryk Chudzik z CAŚ UW, który wraz z dr Urszulą Iwaszczuk z Instytutu Kultur Śródziemnomorskich i Orientalnych PAN prowadzi badania nad odkrytym materiałem.

„Projekt Asasif” realizowany jest od 2013 roku w rejonie Północnego Asasifu przez ekspedycję Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej Uniwersytetu Warszawskiego. Prace archeologiczne i epigraficzne prowadzone są na dziewięciu kompleksach grobowych z okresu Średniego Państwa. Celem projektu jest rekonstrukcja wielowiekowej historii tej części Teb Zachodnich, ze szczególnym uwzględnieniem funkcjonowania nekropoli w czasach Średniego Państwa.