Przewodnik
O historii i architekturze uniwersyteckich gmachów, nie tylko zabytkowych, ale i tych najmłodszych, powstających na Powiślu czy Ochocie przeczytać można w polsko-angielskim przewodniku po najciekawszych miejscach na UW.
Zabytkowy teren przy Krakowskim Przedmieściu
Zabytkowy teren Uniwersytetu przy Krakowskim Przedmieściu jest jednym z najbardziej urokliwych miejsc na mapie Warszawy. Kunsztowna architektura uniwersyteckich budynków oraz bujna zieleń otaczająca gmachy sprawiają, że panuje tu szczególna atmosfera, pozwalająca odpocząć od szybkiego rytmu miasta. Przy Krakowskim Przedmieściu znajdują się wydziały, w których kształcą się głównie humaniści i przedstawiciele nauk społecznych. Poniżej znajdują się opisy kilku budynków, które koniecznie trzeba zobaczyć – niezależnie od tego czy przyjeżdża się do Warszawy na dłużej, czy tylko na chwilę.
Brama Uniwersytecka
Ważnym symbolem Uniwersytetu jest brama, którą można oglądać od strony Krakowskiego Przedmieścia. W październiku 1916 r., pięć lat po jej wybudowaniu, umieszczono na niej herb uczelni – orła w koronie otoczonego pięcioma gwiazdkami, które symbolizują pięć pierwszych wydziałów Uniwersytetu: Prawa i Administracji, Lekarski, Filozoficzny, Teologiczny, Nauk i Sztuk Pięknych.
W niszach bramy ustawiono posągi Ateny i Uranii, z których pierwsza trzyma w ręku hełm, a druga glob. Wchodząc na teren Uniwersytetu Warszawskiego dostajemy się pod opiekę bogiń mądrości, opiekunek wiedzy o wszechświecie. Przed nami zaś roztacza się widok budynków, z których każdy ma interesującą historię.
Pałac Czetwertyńskich-Uruskich
Nieopodal bramy znajdują się dwa pałace. Pierwszy z nich to Pałac Czetwertyńskich-Uruskich. W tym miejscu już w XVIII wieku stał jego późnobarokowy poprzednik, początkowo własność Stanisława Poniatowskiego, a później Kazimierza Poniatowskiego, ojca i brata przyszłego monarchy. Tu Stanisław August dowiedział się, że został wybrany królem. Wydarzenie to upamiętnia pomnik umieszczony na narożniku ogródka przypałacowego. Frontowa elewacja pałacu jest regularna i symetryczna. Jej środkową część wieńczy wielki kartusz z herbem fundatora „Sas”. Elewacja od strony uniwersyteckiego dziedzińca jest zaś malownicza i nieregularna. Budynek był własnością rodziny Czetwertyńskich do roku 1946, kiedy to – zrujnowany – został przekazany na własność Uniwersytetu. Odbudowano go w latach 1948-1951, obecnie mieści się w nim Wydział Geografii i Studiów Regionalnych.
Pałac Tyszkiewiczów-Potockich
To drugi pałac sąsiadujący z bramą uniwersytecką. Gmach, którego fundatorem był Ludwik Tyszkiewicz, został wybudowany w linii zabudowy ulicy, a nie jak większość pałaców warszawskich, cofnięty w głąb posesji. Prace przy budowie trwały do 1792 r., zaś w latach 1821-22 powstała nowa oficyna od strony kościoła ss. Wizytek. Apartamenty reprezentacyjne znajdowały się na pierwszym piętrze od strony Krakowskiego Przedmieścia. Wśród nich na szczególną uwagę zasługują obejmujące dwie kondygnacje: sale Gościnna (Balowa) – ozdobiona reliefami o tematyce mitologicznej i Stołowa, a także leżąca pomiędzy i kontrastująca z nimi kolorytem ‒ sala Bilardowa. Dziś w pałacu mieszczą się m.in. Centrum Języka i Kultury Polskiej dla Cudzoziemców „Polonicum”, Instytut Muzykologii, Studium Europy Wschodniej i muzeum UW.
Dawna Biblioteka
W środkowej części kampusu znajduje się budynek Dawnej Biblioteki, który został wzniesiony w 1894 r. Był – jak na tamte czasy – bardzo nowoczesny, ponieważ biblioteka zdołała pomieścić 750 tys. woluminów. Obszerny magazyn biblioteczny zbudowano na kształt wielkiego, stalowego rusztu. Odkąd w 1999 r. na Powiślu powstał gmach Biblioteki Uniwersyteckiej, budynek przy Krakowskim Przedmieściu opustoszał i zaczęła się jego gruntowna przebudowa. Efektem tych prac jest połączenie architektonicznej nowoczesności z tradycją. Teraz w budynku znajdują się sale wykładowe. W dawnej części magazynowej Biblioteki nadal można podziwiać fragmenty stalowych konstrukcji bibliotecznego magazynu. Warto też wspomnieć, że w czasie II wojny światowej pracował tu jako woźny późniejszy noblista ‒ Czesław Miłosz.
Pałac Kazimierzowski
Przed 1643 rokiem wzniesiono najstarszy uniwersytecki budynek – Pałac Kazimierzowski, który jest położony za budynkiem Dawnej Biblioteki, na skraju skarpy wiślanej. Od początku istnienia służył jako letnia rezydencja królów Władysława IV, Jana Kazimierza – od którego imienia budowlę zaczęto nazywać Pałacem Kazimierzowskim – oraz Jana III Sobieskiego. W latach 1765-1766 król Stanisław Poniatowski zmienił całkowicie przeznaczenie posiadłości z rezydencji na uczelnię dla szlacheckiej młodzieży i nadał jej nazwę Szkoły Rycerskiej. Do jej wychowanków należeli m.in. Tadeusz Kościuszko, Jan Ursyn Niemcewicz czy Jakub Jasiński. Podczas okupacji pruskiej w pałacu ulokowano Najwyższą Radę Sprawiedliwości, dopiero w roku 1808, już po utworzeniu Księstwa Warszawskiego, władze przekazały pałac na potrzeby władz oświatowych. W czasie II wojny światowej zbombardowany Pałac Kazimierzowski spłonął. Jego odbudowa trwała do 1954 roku. Architekt inspirował się rysunkami projektowymi z ok. 1820 r. Dziś znajduje się tu siedziba władz uczelni oraz dwie okazałe sale, w których odbywają się ważne uroczystości: Sala Złota z późnobarokowym wystrojem wnętrz i połączona z nią Sala Senatu.
Auditorium Maximum
Auditorium Maximum wybudowano w dwudziestoleciu międzywojennym i była to w tym czasie najważniejsza inwestycja uczelni. Podczas II wojny światowej gmach został zrujnowany, a jego hall służył wtedy jako stajnia. Auditorium odbudowano w latach 50. XX wieku. Klasycystyczny wyraz nadają mu cztery jońskie kolumny usytuowane przy wejściu głównym. W budynku znajdują się biura uczelniane oraz największa aula, w której zmieści się 1200 osób.
Nowe budynki na kampusie
Przy Krakowskim Przedmieściu oprócz zabytkowych gmachów znajdują się też nowe budynki, które dobrze wpisują się w historyczną zabudowę kampusu.
W 2005 r. Wydział Prawa i Administracji zyskał Collegium Iuridicum III, cztery lata później powstała nowa, pasująca do otoczenia brama uniwersytecka od ulicy Oboźnej. Urodę Collegium Iuridicum III docenili mieszkańcy stolicy, przyznając mu tytuł „Ulubieńca Warszawy” w konkursie „Życie w architekturze”, zorganizowanym w 2005 roku. W budynku mieści się m.in. wydziałowa biblioteka wraz z czytelnią.
W 2011 r. otwarto nowy budynek Wydziału Historycznego. Znajdują się tu sale wykładowe oraz biura administracji. Sąsiaduje z nimi podręczna czytelnia i magazyn biblioteki, który może pomieścić ponad 200 tys. woluminów. Na wysokości pierwszego piętra nowoczesny budynek jest połączony przeszklonym łącznikiem z Gmachem Pomuzealnym. Całość wykonana jest z jasnoszarego granitu, jasnobeżowego piaskowca oraz ciemnografitowej stali. Teren wokół budynku – ze starannie zaprojektowaną zielenią, kolumnadami, kamiennymi ławkami oraz amfiteatralnymi schodami – jest miejscem spotkań studentów.
W 2017 r. zakończyła się też renowacja Gmachu Audytoryjnego, którego remont trwał od 2014 r. W środku przeprowadzono generalne prace budowlane. Odnowiono elewację budynku, przywrócono klasycystyczny wygląd budynku.
Broszura przygotowana na otwarcie odnowionego Gmachu Audytoryjnego
Do 2021 roku na górnym dziedzińcu kampusu głównego powstanie nowy budynek w miejscu budynku poligraficznego. Będą tam miały swoje siedziby jednostki administracji UW, które zajmują się wsparciem kandydatów na studia oraz odpowiadają za obsługę obcokrajowców.
