W Polsce szczepienia przeciw COVID-19 rozpoczęły się 27 grudnia. Do końca kwietnia zaszczepiono 8,6 mln osób. O tym, że warto się szczepić oraz o terapeutycznym mRNA wykorzystywanym w dostępnych obecnie szczepionkach z prof. Jackiem Jemielitym z Centrum Nowych Technologii UW, który od prawie 20 lat zajmuje się badaniami dotyczącymi tej technologii, rozmawia Karolina Zylak.

Karolina Zylak: Zacznę od pytania, które teraz zadają sobie chyba wszyscy. Co zrobić, żeby pokonać pandemię?

Prof. Jacek Jemielity: Uważam, że jedynym sposobem na to, żebyśmy jako cywilizacja wrócili do normalności, takiej jaką znaliśmy sprzed 2020 roku, jest zaszczepienie się. Jeśli duży odsetek naszego społeczeństwa przyjmie szczepionkę, to w końcu uda się nam pokonać COVID-19, chorobę, która destabilizuje, a niektórym wręcz odbiera życie.

Wraz z innymi ekspertami – epidemiologami, wirusologami, biologami – tworzy Pan ogólnopolską akcję „Nauka przeciw pandemii”. W jakim celu ona powstała?

W internecie i ogólnie w dyskursie publicznym krąży wiele nieprawdziwych informacji, które zdecydowanie szkodzą idei szczepień. W odpowiedzi na ten problem powstała inicjatywa „Nauka przeciw pandemii”, skupiająca specjalistów z różnych dziedzin – naukowców i lekarzy. Jej celem jest rzetelne informowanie na temat szczepionek przeciwko koronawirusowi. Chcemy objaśniać m.in., na czym polega technologia, która została użyta w szczepionkach, i w jaki sposób były one weryfikowane. Wszystko po to, żeby oswoić tego „covidowego smoka”.

Skąd biorą się te nieprawdziwe informacje i czego one dotyczą?

Fake newsy to pomieszanie wiedzy naukowej z ignorancją. Wykorzystanie pewnych faktów naukowych specjalnie po to, żeby wywoływać niechęć w stosunku do szczepień. Są to np. informacje dotyczące tego, że w produkcji szczepionek wykorzystywany jest materiał pochodzący z aborcji, lub że zaszczepienie może powodować problemy z płodnością. Trudno mi powiedzieć, dlaczego niektóre osoby przedstawiają takie poglądy, ale fachowcom, na podstawie rzetelnej wiedzy naukowej, nie jest trudno podważyć te argumenty.

Na stronie inicjatywy „Nauka przeciw pandemii” przedstawiamy odpowiedzi na najczęściej pojawiające się pytania. Wyjaśniamy m.in., czy choroby autoimmunizacyjne są przeciwwskazaniem do zaszczepienia się, czy można zaszczepić się przeciw COVID-19 po przyjęciu szczepionki na grypę lub czy szczepienie w okresie bezobjawowego rozwoju koronawirusa jest bezpieczne. Z dezinformacją walczymy, publikując m.in. artykuły w mediach tradycyjnych i społecznościowych.

Czy Pana zdaniem inicjatywy edukacyjne mogą zachęcać więcej osób do zaszczepienia się? Jak przekonać nieprzekonanych?

W dobie internetu mamy bardzo łatwy dostęp do różnego rodzaju informacji, ale niestety nie wszyscy potrafią krytycznie odnieść się do tego, co znajdują w sieci. Dodatkowo żyjemy w czasach, w których w zasadzie nie ma autorytetów. Dlatego też sądzę, że niezbędne jest podejmowanie inicjatyw, które tworzą osoby reprezentujące różne dziedziny nauki, mówiące jednym głosem o tym, że szczepionki są bezpieczne. Potrzebujemy wiarygodnych informacji, które nie będą utwierdzać nas w przekonaniu, że po zaszczepieniu kontrolę nad nami przejmie Bill Gates, czy że wyrośnie nam trzecia ręka.

Jak możemy zaobserwować, z każdym dniem wzrasta liczba osób chcących się zaszczepić, coraz więcej osób zostało już zaszczepionych. Mam nadzieję, że my również w ramach inicjatywy „Nauka przeciw pandemii” – poprzez takie działania, jak choćby „Biała Księga” – przyczyniamy się do tego trendu.

Czym jest „Biała Księga”?

„Biała Księga” to publikacja, w której poruszamy różne aspekty związane ze szczepieniami przeciw COVID-19. Jest to zbiór zweryfikowanych przez naukowców informacji, który powstał m.in. na podstawie pytań nadsyłanych do nas mailowo przez wiele osób. Jeśli ktoś ma jakieś obawy związane ze szczepionkami lub chce poszerzyć swoją wiedzę na ten temat, może zajrzeć właśnie do „Białej Księgi”.

Ja w szczególności byłem odpowiedzialny za przybliżenie zagadnień związanych z mRNA, który został zastosowany w szczepionkach Pfizer/BioNTech i Moderna. Przyszło mi to z dużą łatwością, ponieważ technologią mRNA zacząłem zajmować się w czasach, kiedy nikt nawet jeszcze nie myślał o tym, że realnie może wybuchnąć pandemia.

Poruszył Pan ważny wątek. Szczepionki przeciwko COVID-19 wykorzystują technologię mRNA. Jest to tematyka zdecydowanie Panu bliska.

Cieszę się, że dziedzina nauki, którą zajmuję się prawie 20 lat przyniosła rozwiązanie wykorzystane w szczepionkach. Mniej więcej od 15 lat prowadzimy badania z myślą o zastosowaniach terapeutycznych. Pod tym względem dokonaliśmy odkryć związanych ze zwiększeniem właściwości translacyjnych mRNA. Firma BioNTech, z którą współpracowaliśmy przez wiele lat, nabyła prawa do naszego wynalazku w ramach licencji udostępnionej przez Uniwersytet Warszawski, następnie udzieliła sublicencji m.in. dla Pfizera.

Ostatecznie w szczepionce covidowej nasz wynalazek się nie znalazł. Nie zmienia to jednak faktu, że mamy olbrzymią satysfakcję, że obszar, w którym od dawna dokładamy swoje „cegiełki”, okazał się tym, który najszybciej i najskuteczniej zareagował na sytuację pandemiczną i wyznaczył narzędzia, które dają szansę na powrót do normalności.