– To wyróżnienie traktuję nie tylko jako docenienie osiągnięć moich, ale całego warszawskiego środowiska probabilistycznego, do którego mam przyjemność należeć od niemal trzydziestu lat – mówi prof. Rafał Latała z Wydziału Matematyki, Informatyki i Mechaniki UW. Badacz został tegorocznym laureatem Nagrody Fundacji na rzecz Nauki Polskiej w obszarze nauk matematyczno-fizycznych i inżynierskich.

Nagrodę Fundacji na rzecz Nauki Polskiej (FNP) otrzymują wybitni badacze za osiągnięcia i odkrycia naukowe, które wnoszą znaczący wkład w postęp cywilizacyjny i kulturowy w Polsce. Wyróżnienie jest przyznawane w czterech dziedzinach  nauk: o życiu i o Ziemi, chemicznych i o materiałach, matematyczno-fizycznych i inżynierskich oraz humanistycznych i społecznych.

Kandydatów do Nagrody FNP zgłaszają przedstawiciele świata nauki. Rada FNP pełni funkcję Kapituły konkursu i dokonuje wyboru laureatów na podstawie opinii niezależnych ekspertów i recenzentów – głównie z zagranicy – oceniających dorobek kandydatów. Nagrody są przyznawane od 1992 roku.

Uroczystość wręczenia tegorocznych nagród odbyła się 6 grudnia.

Hipoteza Talagranda

Laureatem Nagrody FNP 2023 w obszarze nauk matematyczno-fizycznych i inżynierskich został prof. Rafał Latała z Wydziału Matematyki, Informatyki i Mechaniki UW, specjalista w zakresie rachunku prawdopodobieństwa.

Kapituła Nagrody doceniła wkład naukowca w udowodnienie hipotezy Talagranda dotyczącej procesu Bernoulliego. Proces ten obejmuje sytuacje, w których badane są zdarzenia związane z wielokrotnym powtarzaniem pojedynczego eksperymentu losowego, mogącego zakończyć się jednym z dwóch równoprawdopodobnych wyników. Pod koniec lat 90. XX wieku francuski matematyk Michel Talagrand sformułował hipotezę mówiącą o dwóch sposobach szacowania wyników – ograniczeniu jednostajnym i brutalnym dostawieniu modułów oraz szacowaniu przez supremum dominującego procesu gaussowskiego.

– Nagrodę FNP traktuję nie tylko jako docenienie osiągnięć moich, ale całego warszawskiego środowiska probabilistycznego, do którego mam przyjemność należeć od niemal trzydziestu lat. Chciałbym podkreślić wkład mojego promotora prof. Stanisława Kwapienia, jak również prof. Krzysztofa Oleszkiewicza oraz moich młodszych kolegów i doktorantów – mówi prof. Latała – Wyróżnione nagrodą badania nie mogłyby być zrealizowane bez współpracy z prof. Witoldem Bednorzem – jego umiejętności i ogromny entuzjazm badawczy były kluczowe w pokonaniu wielu trudności związanych z szacowaniem supremów procesów Bernoulliego – dodaje naukowiec. 

Aby udowodnić hipotezę, prof. Latała połączył wiele metod, dzięki którym, we współpracy z prof. Witoldem Bednorzem z Wydziału Matematyki, Informatyki i Mechaniki UW przeprowadził dowód na hipotezę Talagranda. Osiągnięcie zostało opisane w prestiżowym czasopiśmie matematycznym „Annals of Mathematics”.

Pytanie poruszone w hipotezie Talagranda, na które znalazł odpowiedź prof. Rafał Latała, jest kluczowe dla rozwoju teorii prawdopodobieństwa, statystyki oraz uczenia maszynowego.