Rok temu, kiedy podano informację o pierwszym przypadku zakażenia wirusem SARS-COV-2 w Polsce, naukowcy z Wydziału Psychologii UW rozpoczęli badania dotyczące psychologicznych aspektów i konsekwencji pandemii COVID-19 w kraju i na świecie. Powstały 24 zespoły naukowe. Wyniki swoich badań prezentują we wspólnej publikacji.
– Raporty są skierowane do wszystkich. Każdy może w nich znaleźć ciekawe i ważne informacje dla siebie. Badania dotyczyły zdrowia psychicznego Polaków, metod radzenia sobie ze stresem, sytuacji różnych grup wiekowych w trakcie epidemii – w tym dzieci i młodzieży, przekonań, zachowań i postaw Polaków np. gotowości do szczepień i przestrzegania restrykcji – mówi dr hab. Małgorzata Gambin z Wydziału Psychologii UW, koordynująca pracę nad raportami.
24 raporty, 27 instytucji, wspólny cel
„Pandemia COVID-19 w Polsce. Perspektywa psychologiczna” to 24 raporty z badań ekspertów, które dostępne są na stronie: www.covid.psych.uw.edu.pl. Zawierają informacje o celach i metodologii badań, najważniejsze wnioski, a także komentarze i zalecenia ekspertów. Przygotowali je naukowcy z różnych dziedzin psychologii m.in. psychologii klinicznej osoby dorosłej, psychologii klinicznej dziecka i rodziny, psychologii zdrowia, rozwojowej, wychowawczej, neuropsychologii, psychologii społecznej i osobowości oraz psychologii ekonomicznej. W prace włączyli się przedstawiciele 27 jednostek: ośrodków naukowych, fundacji i firm, również z zagranicy: Stanów Zjednoczonych, Włoch i Wielkiej Brytanii.
Badania obejmowały m.in. konsekwencje społeczne wiary w teorie spiskowe, gotowość do zaszczepienia się, tego, kto przestrzega obostrzeń, co osoby w wieku 60+ sądzą o pandemii, jak odbierają ją małe dzieci i nastolatkowie, jak w czasie pandemii funkcjonują pracownicy ochrony zdrowia i nauczyciele, a także złudzeń, które pomagają przetrwać pandemię.
Naukowcy badali jakość życia i funkcjonowania społecznego w warunkach zmiany sposobu komunikacji i rytmów dnia. Chcieli zrozumieć uwarunkowania postaw społeczno-politycznych, konsumenckich i zachowań ekonomicznych Polaków w trakcie epidemii.
Uważamy, że dla skutecznego poradzenia sobie z wyzwaniami pandemii COVID-19 kluczowe są odkrycia i wyniki badań naukowców. Nieprawdziwe teorie i informacje, tzw. fake newsy, są dużym zagrożeniem dla skutecznej walki z pandemią oraz radzenia sobie z jej skutkami. W związku z tym, bardzo ważne jest dla nas dzielenie się z innymi wiedzą płynącą z badań naukowych – dr hab. Małgorzata Gambin.
Na stronie www.covid.psych.uw.edu.pl znajduje się też słownik pojęć użytych w raportach. Można dowiedzieć się m.in. czym jest badanie jakościowe, defuzja poznawcza, depresja, kontekst emocjonalny, poznawczy i społeczny, lęk uogólniony, trauma, samowspółczucie czy zaburzenia adaptacyjne.
Wybrane komentarze eksperckie i wnioski z badań
– Nasze wyniki pokazują, że warto prowadzić kampanie i przeciwdziałać teoriom spiskowym dotyczącym pandemii, np. zaangażować lekarzy, naukowców, polityków i znane postacie medialne do popularyzacji rzetelnej wiedzy naukowej na temat COVID-19 i modelowania pozytywnych postaw, a także obalać wszelkie nieprawdziwe informacje (tzw. fake newsy) dotyczące szczepień. Ważne jest również odwoływanie się do motywów prospołecznych: podkreślanie, że poprzez szczepienia pomagamy innym ludziom: chronimy innych przed zakażeniem i pomagamy w zakończeniu pandemii – dr Tomasz Oleksy, Wydział Psychologii UW (raport: „Gotowość zaszczepienia się przeciwko COVID-19”).
– Wspieranie nauczycieli w rozwijaniu swoich kompetencji w zakresie regulacji emocji, dostarczanie im rzetelnej wiedzy na temat zagrożeń związanych z koronawirusem w pracy z dziećmi, a także przeciwdziałanie wyczerpaniu emocjonalnemu, które wzrasta w sytuacji braku odpowiedniej wiedzy oraz wsparcia ze strony przełożonych, to kluczowe kierunki zapobiegania wysokiemu poziomowi nasilenia symptomów depresji i lęku w tej grupie – wnioski z raportu Nauczyciele i powrót do szkół w czasie pandemii pod kierunkiem prof. Ewy Pisuli z Wydziału Psychologii UW.
– Ślązacy odczuwali większe zagrożenie koronawirusem dla własnego zdrowia niż Kaszubi i grupa większościowa (Polacy ogółem). Obie grupy mniejszościowe przejawiały częstsze stosowanie się do obostrzeń i zaleceń sanitarnych niż osoby z grupy większościowej. Z kolei Kaszubi w większym stopniu deklarowali gromadzenie zasobów (np. pieniędzy, pożywienia) niż Ślązacy i grupa większościowa. Grupa większościowa przejawiała wyższy poziom wiary w teorie spiskowe związane z koronawirusem niż grupy mniejszościowe – wnioski z raportu „Skutki pandemii wśród mniejszości i imigrantów”, badania przeprowadzone pod kierunkiem dr hab. Justyny Olko z Wydziału „Artes Liberales” UW i dr hab. Michała Bilewicza z Wydziału Psychologii UW.
– Zdaniem rodziców, dzieci doświadczały największego nasilenia lęku na początku pandemii, a ojcowie w maju i grudniu. W przypadku matek, choć doświadczały one więcej objawów lęku i depresji niż ojcowie, nie wykazano różnic w czasie – dr hab. Grażyna Kmita z Wydziału Psychologii UW „Rodzice, dzieci i pandemia”).
– Nierealistyczny optymizm z jednej strony pomaga radzić sobie z zagrożeniem i podnosi samopoczucie, z drugiej niesie za sobą także negatywne skutki. Sprzyja wzrostowi zachowań ryzykownych. Widzenie pandemicznego świata przez „różowe okulary” osłabia czujność, zwiększa pobłażliwość wobec lekceważenia kolejnych ograniczeń, podaje w wątpliwość zasadność kontrolowania własnych i cudzych zachowań – prof. Anna Szustera z Wydziału Psychologii UW (raport: „Złudzenia, które pomagają przetrwać pandemię”).
Wszystkie raporty dostępne są na stronie www.covid.psych.uw.edu.pl >>
