Naukowcy z Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej im. Kazimierza Michałowskiego UW dokonali nietypowego odkrycia na cmentarzysku w sudańskim Ghazali. Badacze zidentyfikowali niezwykle rzadki średniowieczny tatuaż religijny. To dopiero drugi przypadek tatuowania ciała znany ze średniowiecznej Nubii.
W Ghazali znajduje się jeden z najlepiej zachowanych średniowiecznych kompleksów monastycznych w Sudanie. Stanowisko leży w regionie Wadi Abu Dom na pustyni Bayuda, w Prowincji Północnej, około 20 km od współczesnego miasta Karima.
W latach 2012–2018 polsko-sudańska ekspedycja archeologiczna z Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej im. Kazimierza Michałowskiego (CAŚ) UW pod kierunkiem dyrektora prof. Artura Obłuskiego badała tam średniowieczny klasztor chrześcijański (VII–XIII w.) oraz cztery cmentarzyska, na których znajdują się setki grobów.
Pochodzący z nich materiał osteologiczny bada obecnie dr Robert J. Stark, bioarcheolog z CAŚ UW, i jego współpracownicy, którzy pracują nad odtworzeniem pochodzenia i warunków życia pochowanych tam osób.
Chrystogram
Ich niedawne odkrycie należy do najbardziej interesujących ustaleń z tego stanowiska. Dzięki fotografii wielospektralnej i badaniom prowadzonym w Pracowni Bioarcheologicznej CAŚ UW Kari A. Guilbault z Purdue Universityodkryła tatuaż na prawej stopie jednej z osób pochowanych na cmentarzu w Ghazali.
– To było spore zaskoczenie, gdy nagle podczas dokumentowania kolekcji z Ghazali zobaczyłam coś, co wydało mi się tatuażem. Początkowo nie byłam przekonana, ale kiedy obrazy zostały komputerowo przetworzone, tatuaż stał się wyraźnie widoczny, co rozwiało początkowe wątpliwości – opowiada Kari A. Guilbault, która prowadziła te badania w związku z przygotowywaną pracą doktorską.
Tatuaż przedstawia chrystogram oraz greckie litery „alfa” i „omega”. Chrystogram to symbol łączący greckie litery „chi” i „rho” tworzące monogram imienia Chrystusa. Symbolem Chrystusa są też litery alfa i omega, pierwsza i ostatnia w alfabecie greckim, nawiązujące do tego, że dla chrześcijan Bóg jest początkiem i końcem.
Odkrycie tatuażu z Ghazali pociąga za sobą liczne pytania zarówno na temat sztuki tatuowania i symboli wiary w średniowiecznej Nubii.