Nierówności, migracje oraz rewolucja cyfrowa to tematy przewodnie jednego z pięciu priorytetowych obszarów badawczych (POB), które Uniwersytet będzie realizował w ramach programu „Inicjatywa doskonałości”.
Uniwersytet Warszawski otrzymał status uczelni badawczej w konkursie Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego „Inicjatywa doskonałości”. Wniosek UW został oceniony najwyżej spośród wszystkich zgłoszonych do programu. Zawiera on opis 5 priorytetowych obszarów badawczych (POB) oraz 70 działań zaplanowanych na latach 2020-2026, dzięki którym uniwersytet chce stać się uczelnią badawczą mocniej rozpoznawalną na arenie międzynarodowej.
Nierówności, mobilność, cyfryzacja
Wniosek UW powstawał w ramach szerokich konsultacji ze środowiskiem akademickim. To badacze zatrudnieni na uczelni wskazali obszary priorytetowe, w ramach których Uniwersytet powinien skupić swoje działania w najbliższym czasie. W pracach uczestniczyło w sumie około 150 pracowników. Wśród nich byli: dr hab. Paweł Kaczmarczyk, dyrektor ośrodka Badań nad Migracjami UW, a także dr Adam Płoszaj z Centrum Europejskich Studiów Regionalnych i Lokalnych (EUROREG), którzy w filmie opowiadają o priorytetowym obszarze badawczym POB „W poszukiwaniu regionalnych rozwiązań dla globalnych wyzwań”.
Sama idea Inicjatywy doskonałości wynika z przekonania, że współczesne uniwersytety powinny lepiej odpowiadać na potrzeby społeczne. W sposób szczególny jest to widoczne w priorytetowym obszarze badawczym „W poszukiwaniu regionalnych rozwiązań dla globalnych wyzwań” – dr hab. Paweł Kaczmarczyk
– Do najważniejszych wyzwań współczesności należą m.in. rosnące nierówności, i to na bardzo rożnych poziomach. Nie chodzi tylko o nierówności dochodowe, ale też np. w dostępie do świata cyfrowego. Kolejnym wyzwaniem jest rosnąca skala mobilności i migracji. Mówimy tu nie tylko o skali zjawiska, lecz także rosnącej selektywności i zróżnicowaniu migracji zagranicznych. Ostatnim zagadnieniem jest rewolucja cyfrowa oraz to, w jaki sposób przekształca ona nasze codzienne życie. Wszystkie te procesy będą w znaczący sposób oddziaływać na świat w przyszłości – mówi o zakresie tematycznym POB dr hab. Paweł Kaczmarczyk.
Naukowiec podkreśla, że zjawiska te, choć postrzegane w wymiarze globalnym, „dzieją się” i są odczuwane regionalnie. Dlatego badacze chcą przyglądać się tym procesom na poziomie regionalnym i lokalnym. – A jako taki rozumiemy nie tylko Polskę czy Europę Środkowo-Wschodnią, lecz także poszczególne powiaty, gminy czy miasta. I to właśnie tam zamierzamy poszukiwać rozwiązań dla najważniejszych wyzwań, jakie stoją przed ludzkością – wyjaśnia dyrektor OBM.
Współpraca jednostek interdyscyplinarnych
– Jak wykazała analiza SWOT, która została przeprowadzona przez UW na potrzeby konkursu „Inicjatywa doskonałości”, jedną z silnych stron uczelni jest istnienie i aktywna działalność kilku jednostek o charakterze interdyscyplinarnym. Stąd pomysł, by wykorzystać ich dotychczasowe doświadczenie w prowadzeniu badań i na tej bazie stworzyć nowe działania, nową przestrzeń, tak by dążyć do doskonałości w nauce i kształceniu – podkreśla dr. hab. Kaczmarczyk. – Wszystkie te jednostki mają dwie wspólne cechy. Już dzisiaj z powodzeniem podejmują działania interdyscyplinarne. A po drugie są bardzo silnie umiędzynarodowione. Oczywiście nasz obszar badawczy będzie nie tylko domeną ośrodków o charakterze interdyscyplinarnym, lecz również wydziałów, które od lat odnoszą sukcesy w pracach badawczych i działaniach dydaktycznych w obszarach zbieżnych z POB nr 5 – dodaje dyrektor OBM.
W badania i kształcenie w ramach POB „W poszukiwaniu regionalnych rozwiązań dla globalnych wyzwań” zaangażowane będą m.in.:
- Centrum Europejskich Studiów Regionalnych i Lokalnych (EUROREG), które prowadzi badania nad regionalnymi, miejskimi i lokalnymi wymiarami globalnych procesów społecznych i gospodarczych;
- Laboratorium Gospodarki Cyfrowej (Digital Economy Lab), zajmujące się konsekwencjami rewolucji cyfrowej, próbujące odpowiedzieć na pytanie, jak zmiany technologiczne wpływają na nasze codzienne życie;
- Instytut Socjologii, którego pracownicy zajmują się m.in. badaniem nierówności, zmian społecznych oraz socjologią cyfrową, które będą uwzględnione w POB;
- Instytut Studiów Społecznych im. prof. Roberta Zajonca, którego interdyscyplinarny zespół analizuje zachodzące zmiany społeczne we wszystkich ich aspektach;
- Interdyscyplinarne Centrum Modelowania Matematycznego i Komputerowego (ICM), wykorzystujące najnowsze podejście w zakresie Data Science do zaawansowanego modelowania procesów społecznych;
- Ośrodek Badań nad Migracjami, w ramach którego socjologowie, psycholodzy, politolodzy i ekonomiści prowadzą studia nad mobilnością i migracjami;
- Wydział Nauk Ekonomicznych, który angażuje się w interdyscyplinarne projekty dotyczące np. sfery nierówności, ekonomii behawioralnej, ekonomii ochrony środowiska czy procesów demograficznych.
Przykłady planowanych działań w ramach obszaru
W ramach Inicjatywy doskonałości Uniwersytet zaplanował 70 działań, których celem jest podniesienie poziomu prowadzonych na uczelni badań i oferowanego kształcenia. Część z nich jest przypisana poszczególnym obszarom badawczym.
W ramach POB „W poszukiwaniu regionalnych rozwiązań dla globalnych wyzwań” finansowane będą m.in.:
- utworzenie Instytutu Studiów Zaawansowanych, wirtualnego ośrodka zajmującego się m.in. zarządzaniem dużymi projektami badawczymi, przekraczającymi możliwości pojedynczych jednostek UW, a także realizowaniem projektów takich jak Distinguished Postdoctoral Fellowship;
- projekt Laboratorium wiedzy: Naukometria dla doskonałości naukowej, którego celem jest stworzenie unikatowego w skali Europy Środkowo-Wschodniej ośrodka badań nad procesami rozwoju nauki, techniki i innowacyjności oraz relacji tych sfer ze społeczeństwem i politykami publicznymi. Przy tworzeniu laboratorium Uniwersytet korzystać będzie z doświadczeń Indiana University Bloomington i University of Chicago. Ośrodek będzie oferować studentom, doktorantom i naukowcom specjalistyczne szkolenia, seminaria i warsztaty, stypendia doktorskie oraz mikrogranty na wsparcie badań korzystających z danych udostępnianych przez laboratorium;
- cykliczny Środkowoeuropejski Sondaż Społeczny, który koncentrować się będzie na problemach społecznych, psychologicznych i ekonomicznych regionu, w tym aktualnych wyzwaniach: migracjach, radykalizacji politycznej czy stosunkach międzygrupowych. Dane w nim zebrane stanowić materiał do analiz prowadzonych na UW. Będą także udostępniane badaczom z innych ośrodków. Sondaż będzie zrealizowany przez instytucje badań opinii
publicznej z Polski, Węgier, Czech i Słowacji. Treść badania zostanie zaprojektowana we współpracy z partnerami zagranicznymi, m.in. Uniwersytetem Karola w Pradze, Słowacką Akademią Nauk i Uniwersytetem ELTE w Budapeszcie;
- projekt Mobilność i nierówności przez pryzmat nowych cyfrowych źródeł danych, który pozwoli spojrzeć na procesy migracji, mobilności i nierówności z perspektywy nowych źródeł danych określanych jako Big Data, np. treści w mediach społecznościowych czy zdjęć satelitarnych.
