W Metsamor, w Armenii, na stanowisku polsko-armeńskiej misji archeologicznej, która w tym roku odkryła znaleziska z epoki żelaza, odbyły się Europejskie Dni Dziedzictwa.

Przez ponad czterdzieści lat kompleks osadniczy Metsamor badała misja ormiańska. Wspólne armeńsko-polskie badania archeologiczne rozpoczęto w 2013 roku. Ze strony polskiej prowadzą je Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej UW oraz Instytut Archeologii UW.

Tegoroczny sezon jest wyjątkowo obfity w znaleziska. Odnaleziono 15 przedmiotów wykonanych ze złota. Złoto znaleziono zarówno na terenie osiedla, jak i cmentarzyska. Naszyjnik z karneolu i złota, porzucony najprawdopodobniej podczas najazdu króla urartyjskiego Argiszti I na początku VIII w p.n.e., jest pierwszym tego typu znaleziskiem z osady datowanej na okres wczesnego żelaza (XI–IX w p.n.e.) z terenów Zakaukazia. W eksplorowanej komorze grobowej, która najprawdopodobniej była wykorzystywana na przestrzeni setek lat – od środkowej epoki brązu do wczesnej epoki żelaza, odnaleziono złote zawieszki w kształcie półksiężyca oraz złote paciorki, które pierwotnie były częścią kilku naszyjników. Oprócz tego z grobu wydobyto m.in. brązowe elementy uprzęży końskiej i prawie tysiąc paciorków z karneolu.

Przez ponad czterdzieści lat armeńskich badań rozpoznano ruiny fortecy z 2 poł. II tysiąclecia p.n.e. Wewnątrz murów obronnych odkryto pozostałości okrągłych domostw, warsztatów i świątyń z III, II i I tysiąclecia p.n.e. Na przylegającym do wzgórza cmentarzysku odkryto ponad sto bogato wyposażonych grobów z epoki brązu i żelaza.

Głównym terenem aktywności polskiej misji jest północna terasa wzgórza kryjąca pozostałości dużego osiedla z przełomu epoki brązu i żelaza. Odsłonięto tam mury czterech budowli.

Odkryto też dwa bezgłowe szkielety ofiar najazdu, który spadł na urartyjskie osiedle na początku VI wieku p.n.e. W warstwach datowanych na ten okres odnaleziono też żelazne noże i pociski do proc. Najazd zniszczył większość osiedla, które nie powróciło już do dawnej świetności. Groby wkopane w ruiny budynków, datowane na I w n.e., świadczą, że teren opuszczonego osiedla służył jako cmentarz dla okolicznej ludności. Wszystkie odkryte na stanowisku przedmioty przechowywane są w muzeum znajdującym się w sąsiedztwie fortecy, które otworzono w 1970 roku.

Europejskie Dni Dziedzictwa odbywały się 24-25 września. Zorganizowała je Ambasada Unii Europejskiej w Erewaniu.